A
Anonymous
Guest
Kwa muda sasa, waendeshaji wa safari (waongoza watalii) nchini Tanzania wamekuwa wakikumbana na changamoto kubwa kutokana na tofauti za viwango vya kubadilisha fedha vinavyotumika na taasisi za serikali kama TANAPA na NCAA. Hali hii ni ya kusikitisha na ni kinyume na juhudi za Rais Samia Suluhu Hassan za kukuza sekta ya utalii nchini kupitia kampeni kama Royal Tour Film.
Tarehe 13/12/2024, viwango vya kubadilisha fedha vilivyotolewa na Benki Kuu ya Tanzania (BOT) vilionyesha kuwa Dola 1 ya Marekani ni sawa na TZS 2294. Katika mabeuro (bureau de change) ya kubadilisha fedha mjini Arusha, kiwango hicho kilikuwa TZS 2300. Hata hivyo, katika mfumo wa TANAPA (unaotumika kulipia vibali vya hifadhi), kiwango kilichotumika kilikuwa TZS 2609 kwa Dola 1!
Hii ina maana kwamba, kwa kila Dola 1 inayotakiwa kulipwa, waendeshaji wa safari wanalazimika kulipa zaidi ya kiwango halisi, hali inayowaweka katika hasara kubwa. Katika mfano wa safari ya kawaida ambapo vibali vinagharimu Dola 1,000, waendeshaji wa safari wanapoteza TZS 309,000. Ikumbukwe kuwa katika biashara ya safari, sehemu kubwa ya gharama za kifurushi huenda kwenye kulipia vibali.
Uamuzi wa Serikali wa Malipo kwa TZS
Kwa mwaka wa serikali wa 2024/25 ulioanza Julai 2024, serikali iliamua malipo yote kufanyika kwa Shilingi za Kitanzania (TZS). Hatua hii iliwapa matumaini waendeshaji wa safari kwani ililenga kupunguza utegemezi wa Dola na kurahisisha biashara. Hata hivyo, TANAPA na NCAA wamegeuza hatua hii kuwa fursa ya kujinufaisha kifedha kwa kutumia viwango vya kubadilisha fedha visivyoendana na hali halisi ya soko.
Changamoto kwa Waendeshaji wa Safari (Waongoza Watalii)
Sekta ya safari ni biashara yenye ushindani mkubwa, hasa kwa sababu waendeshaji wengi wanashirikiana na mawakala wa nje ambao mara nyingi huweka shinikizo la bei za chini. Margin za faida ni ndogo sana, na kwa hali ya sasa, waendeshaji wa safari wanalazimika kuchukua hasara kubwa wanapolipa vibali vya hifadhi.
Matokeo yake ni kwamba:
1. Waendeshaji wa safari wanakabiliwa na changamoto za kifedha – Hali hii inaua biashara ndogo ndogo.
2. Kupungua kwa ushindani katika soko la kimataifa – Tanzania inakosa ushindani dhidi ya mataifa mengine ya utalii kama Kenya na Afrika Kusini.
3. Sekta ya utalii inahatarisha ukuaji wake – Jitihada za Rais Samia za kukuza utalii haziwezi kufanikiwa kama waendeshaji wa safari wataendelea kufilisika.
Wito kwa Serikali
Waendeshaji wa safari wanaomba serikali ichukue hatua za haraka:
1. Kurekebisha viwango vya kubadilisha fedha katika mifumo ya TANAPA na NCAA – Viwango vinavyotumika viendane na vile vya BOT au soko halisi.
2. Kuimarisha uwazi katika taratibu za malipo – Serikali ihakikishe kuwa mifumo yote ya taasisi za umma haifanyi unyonyaji wa kifedha.
3. Kusaidia waendeshaji wa safari kukua – Kupitia motisha na sera zinazowalinda dhidi ya changamoto za kiuchumi.
Hitimisho
Ni wazi kuwa TANAPA na NCAA wanahusika na kile kinachoweza kuitwa "uwizi mchana kweupe". Ikiwa hatua hazitachukuliwa, sekta ya utalii – moja ya sekta muhimu kwa uchumi wa Tanzania – itapoteza uwezo wake wa kuchangia maendeleo ya taifa. Waendeshaji wa safari wanatoa wito kwa Rais Samia Suluhu Hassan, ambaye ameonyesha dhamira ya dhati ya kukuza utalii, kuingilia kati na kusitisha ukandamizaji huu wa kifedha.
Tunaweza kukuza utalii Tanzania, lakini si kwa kuwafilisi wale wanaohakikisha wageni wetu wanapata uzoefu wa kipekee wa safari.
Tarehe 13/12/2024, viwango vya kubadilisha fedha vilivyotolewa na Benki Kuu ya Tanzania (BOT) vilionyesha kuwa Dola 1 ya Marekani ni sawa na TZS 2294. Katika mabeuro (bureau de change) ya kubadilisha fedha mjini Arusha, kiwango hicho kilikuwa TZS 2300. Hata hivyo, katika mfumo wa TANAPA (unaotumika kulipia vibali vya hifadhi), kiwango kilichotumika kilikuwa TZS 2609 kwa Dola 1!
Hii ina maana kwamba, kwa kila Dola 1 inayotakiwa kulipwa, waendeshaji wa safari wanalazimika kulipa zaidi ya kiwango halisi, hali inayowaweka katika hasara kubwa. Katika mfano wa safari ya kawaida ambapo vibali vinagharimu Dola 1,000, waendeshaji wa safari wanapoteza TZS 309,000. Ikumbukwe kuwa katika biashara ya safari, sehemu kubwa ya gharama za kifurushi huenda kwenye kulipia vibali.
Uamuzi wa Serikali wa Malipo kwa TZS
Kwa mwaka wa serikali wa 2024/25 ulioanza Julai 2024, serikali iliamua malipo yote kufanyika kwa Shilingi za Kitanzania (TZS). Hatua hii iliwapa matumaini waendeshaji wa safari kwani ililenga kupunguza utegemezi wa Dola na kurahisisha biashara. Hata hivyo, TANAPA na NCAA wamegeuza hatua hii kuwa fursa ya kujinufaisha kifedha kwa kutumia viwango vya kubadilisha fedha visivyoendana na hali halisi ya soko.
Changamoto kwa Waendeshaji wa Safari (Waongoza Watalii)
Sekta ya safari ni biashara yenye ushindani mkubwa, hasa kwa sababu waendeshaji wengi wanashirikiana na mawakala wa nje ambao mara nyingi huweka shinikizo la bei za chini. Margin za faida ni ndogo sana, na kwa hali ya sasa, waendeshaji wa safari wanalazimika kuchukua hasara kubwa wanapolipa vibali vya hifadhi.
Matokeo yake ni kwamba:
1. Waendeshaji wa safari wanakabiliwa na changamoto za kifedha – Hali hii inaua biashara ndogo ndogo.
2. Kupungua kwa ushindani katika soko la kimataifa – Tanzania inakosa ushindani dhidi ya mataifa mengine ya utalii kama Kenya na Afrika Kusini.
3. Sekta ya utalii inahatarisha ukuaji wake – Jitihada za Rais Samia za kukuza utalii haziwezi kufanikiwa kama waendeshaji wa safari wataendelea kufilisika.
Wito kwa Serikali
Waendeshaji wa safari wanaomba serikali ichukue hatua za haraka:
1. Kurekebisha viwango vya kubadilisha fedha katika mifumo ya TANAPA na NCAA – Viwango vinavyotumika viendane na vile vya BOT au soko halisi.
2. Kuimarisha uwazi katika taratibu za malipo – Serikali ihakikishe kuwa mifumo yote ya taasisi za umma haifanyi unyonyaji wa kifedha.
3. Kusaidia waendeshaji wa safari kukua – Kupitia motisha na sera zinazowalinda dhidi ya changamoto za kiuchumi.
Hitimisho
Ni wazi kuwa TANAPA na NCAA wanahusika na kile kinachoweza kuitwa "uwizi mchana kweupe". Ikiwa hatua hazitachukuliwa, sekta ya utalii – moja ya sekta muhimu kwa uchumi wa Tanzania – itapoteza uwezo wake wa kuchangia maendeleo ya taifa. Waendeshaji wa safari wanatoa wito kwa Rais Samia Suluhu Hassan, ambaye ameonyesha dhamira ya dhati ya kukuza utalii, kuingilia kati na kusitisha ukandamizaji huu wa kifedha.
Tunaweza kukuza utalii Tanzania, lakini si kwa kuwafilisi wale wanaohakikisha wageni wetu wanapata uzoefu wa kipekee wa safari.