Career Mastery Hub
Member
- Mar 23, 2023
- 93
- 108
UJUMBE KWA WANASIASA WOTE: MSITUDANGANYE KWA KAULI ZENU!
Utangulizi
Katika miaka ya hivi karibuni, viongozi wa serikali wamekuwa wakirudia kauli ya "Wasomi wajiajiri" *"Wenye Degree Waende VETA" kana kwamba tatizo la ajira lipo mikononi mwa wahitimu wenyewe.
Lakini swali ni moja tu: Kwa nini mfumo wa elimu uliotengenezwa na serikali yenyewe sasa unawatelekeza waliopitia humo hakati mwanzoni hawakutaka watu wawe na chaguo ?
Tunaambiwa hatuwezi kusaidiwa kwa sababu hatuna ujuzi wa moja kwa moja wa ajira, lakini swali tunalouliza ni kwanini watoto wa viongozi hawaelekezwi VETA badala ya vyuo vikuu vya nje?
Kwanini wao wanajengewa mfumo wa mafanikio, lakini sisi tunapewa kauli za kisiasa zisizokuwa na maana yoyote?
1. Mfumo wa Elimu ni Mtego wa Kiufundi (Systemic Trap)
Serikali ililazimisha wazazi wetu kutufundisha umuhimu wa elimu ya juu, ikitumia viboko, vitisho, na sera kali ili tusome kwa bidii.
Baada ya miaka mingi ya shule, tunamaliza chuo tukiwa na vyeti mikononi lakini hakuna ajira.
Kama serikali ilikuwa na nia ya kweli ya kutufanya tujiajiri, mbona haikutufundisha ujasiriamali na VETA shuleni badala ya fizikia, historia, na isimu ya lugha?
Kama elimu ya VETA ndiyo suluhisho, kwa nini shule nyingi hazina mtaala wa ufundi au kwanini VETA haukuwa Primary Investment ?
Kama serikali haiko tayari kutuajiri au inaona elimu ya ujuzi sio muhimu tena, mbona bado inatoa nafasi za udahili vyuoni na kutoa mikopo badala ya kuimarisha VETA?
Kama kila mtu anatakiwa ajiajiri, mbona hakuna mazingira sahihi ya ujasiriamali na mitaji kwa wahitimu?
Pesa iliyo tumika kunisomesha Iwe Refunded basi
Hili ni tatizo la kimfumo ambalo serikali inataka kuligeuza kuwa jukumu la wahitimu.
2. Kwa Nini Watoto wa Viongozi Hawasomi VETA?
Tunataka serikali ithibitishe kwa vitendo kile inachotaka sisi tufanye.
Ikiwa kweli viongozi wa serikali wanaamini "ajira ni jukumu la mtu binafsi", basi wanapaswa kutuonyesha kwa mifano hai.
Ni mtoto yupi wa kiongozi aliyesoma VETA na kujiajiri?
Ni mtoto yupi wa mbunge anayefanya biashara ya bodaboda?
Kwanini watoto wa viongozi hawaendi shule za umma au kusoma Tanzania badala ya kusomeshwa nje Oxford na Harvard , Je huko ndio makao makuu ya VETA ?
Huu ni unafiki wa hali ya juu.
Tunapewa kauli za kudanganywa ilhali watoto wao wanajengewa njia za mafanikio. Tunasukumwa kwenye mfumo usio na mwelekeo, halafu tunasingiziwa kuwa hatuna uwezo wa kufanikiwa.
3. Hali Halisi ya Ajira: Serikali Inakwepa Jukumu Lake
Katika nchi zilizoendelea kama Finland, Norway, na Canada, elimu inapangwa kwa uangalifu ili kuhakikisha kila mhitimu anajua ataenda wapi baada ya shule either government, private , self employment etc.
Katika Tanzania:
Hakuna uhusiano kati ya elimu na soko la ajira.
Serikali haiwajibiki kwa wahitimu wake.
Hakuna mipango ya kiuchumi inayowaunganisha wasomi na ajira.
Badala ya viongozi kutoa sera za kweli za ajira, wanatoa kauli nyepesi: "Jiajirini."
Ni rahisi kusema hivyo ukiwa na mshahara mkubwa wa serikali na marupurupu, huku watoto wako wakisoma Ulaya.
4. Kauli Kama "Nenda VETA" ni Tusi kwa Taifa
Ni upuuzi wa hali ya juu kuambia mtu aliyemaliza miaka 16 ya shule arudi VETA kana kwamba hajawahi kuwa na elimu yoyote.
Fikiria hivi:
Mtu aliyetumia miaka 6 kusoma sheria, ualimu, au uhandisi anaambiwa aache kila kitu akajifunze useremala au uchome vitumbua.
Je, tunawashauri madaktari waliomaliza shahada yao waache kazi na kujifunza kushona?
Je, wahitimu wa sayansi ya siasa waambiwe waanze biashara ya kuuza chipsi?
Ikiwa serikali haina mpango wa kutuajiri, basi ni wajibu wao kuunda sera madhubuti za kuhakikisha wasomi wanapata nafasi za kutumia elimu yao.
5. Suluhisho: Tunahitaji Mfumo Rasmi wa Ajira
Tunaitaka serikali kuacha maneno matupu na kufanya yafuatayo:
✅ Kuhakikisha elimu inalingana na mahitaji halisi ya soko la ajira.
✅ Kutoa mikakati madhubuti ya kusaidia wahitimu kujiajiri badala ya kauli za kisiasa.
✅ Kushirikiana na sekta binafsi kuunda nafasi za ajira kwa wahitimu wa elimu ya juu.
✅ Kubadilisha mfumo wa elimu ili kuhakikisha kila mhitimu ana ujuzi wa moja kwa moja wa ajira.
TUNAHITAJI MAGEUZI YA KIFIKRA KUHUSU AJIRA NA ELIMU
Katika nchi zilizoendelea kama Finland, hakuna mtu anayemaliza elimu yake kisha kuambiwa "jiajiri" baada ya kuwekeza muda na rasilimali kwenye mfumo uliopangwa na serikali. Mfumo wa elimu unapaswa kuwa na mwelekeo wa kitaifa, ambapo kila mhitimu anaelewa nafasi yake kwenye maendeleo ya nchi.
TATIZO LA "VISION VS DESTINATION" KWA WASOMI WA TANZANIA
Matajiri, viongozi wa serikali, na wenye uwezo wanawatengenezea watoto wao vision—mpango wa muda mrefu wenye destination inayojulikana. Wanajua watoto wao watamaliza shule wapi, wataajiriwa wapi, au wataanzishiwa biashara gani.
Kwa upande mwingine, watoto wa maskini wanapewa mfumo wa elimu usio na destination—wanasoma kwa imani kwamba serikali itawasaidia, lakini mwisho wake wanaambiwa "jiajiri." Hii ni psychological manipulation inayowafanya watu waamini mfumo fulani, kisha waachwe katikati ya safari.
Katika nchi zilizo na mpangilio mzuri wa elimu kama Finland, hakuna mtu anayeweza kuamka na kusema "waalimu waende VETA" au "tupa vyeti vyako." Mfumo wao unahakikisha kila mhitimu anajua alipo na anapoelekea.
TATIZO LA MFUMO WA ELIMU TANZANIA: WASOMI WANAZALISHWA BILA UHAKIKA WA AJIRA
Elimu ya Tanzania inakabiliwa na matatizo makubwa, ikiwa ni pamoja na:
✅ Mtaala usioendana na mahitaji halisi ya ajira.
✅ Mipango ya ajira inayofanywa bila kuzingatia idadi ya wahitimu wa vyuo.
✅ Ukosefu wa mfano mzuri kutoka kwa viongozi—hawapeleki watoto wao kwenye mfumo wanaouhubiri.
Ikiwa mtu ana Master’s in Education, kwa nini asiwe na uhakika wa ajira wakati tunahitaji walimu wengi? Ikiwa mtu ana Bachelor in Engineering, kwa nini asiwe na nafasi ya kazi kwenye sekta ya viwanda? Hili ni tatizo la msingi linalohitaji suluhisho la kitaifa.
MFUMO WA ELIMU WA FINLAND: KWA NINI WALIMU WANAHESHIMIWA NA KUAJIRIWA MOJA KWA MOJA?
Elimu ya Finland inachukuliwa kama moja ya mifumo bora zaidi duniani.
Moja ya sababu kuu ni heshima na maandalizi thabiti ya walimu, tofauti kabisa na hali ilivyo Tanzania.
Katika Finland, mwalimu ni mhimili wa jamii, anayeheshimiwa sawa na madaktari au mawakili, na mfumo wao unahakikisha kuwa kila mwalimu anakuwa na uhakika wa ajira mara tu anapomaliza masomo yake.
1. KIGEZO KIKUBWA CHA KUJIUNGA NA UALIMU
Tofauti na Tanzania ambapo watu hujiunga na ualimu kama "chaguo la mwisho" au baada ya kufeli vyuo vingine, Finland inahakikisha kuwa ni watu bora tu wanaopewa nafasi ya kusomea ualimu.
Huko:
✅ Ni lazima mwanafunzi awe na alama za juu katika mtihani wa taifa kabla hata ya kufikiriwa kuingia kwenye shahada ya ualimu.
✅ Nafasi za kusomea ualimu ni chache, na ushindani wake unazidi hata baadhi ya taaluma kama sheria na udaktari.
✅ Mchakato wa kupokelewa kwenye kozi ya ualimu una mahojiano makali kuhakikisha kwamba wanaochaguliwa ni wale walio na shauku ya kweli ya kufundisha, si wale waliokosa njia nyingine za maisha.
Katika Tanzania:
❌ Ualimu ni sehemu ya mfumo wa ajira ya umma ambapo wengi huingia kwa sababu hawana chaguo jingine.
❌ Hakuna uchujaji wa kina wa nani anapaswa kuwa mwalimu.
❌ Wengi wanafanya kazi kwa mazoea tu kwa sababu mfumo unawalazimisha, si kwa sababu wanapenda kufundisha.
2. MAANDALIZI YA WALIMU (TEACHER TRAINING)
Katika Finland, mtu hawezi kuwa mwalimu wa shule ya msingi au sekondari bila kuwa na elimu ya kiwango cha master's degree (shahada ya uzamili).
Wanafunzi wa ualimu hupitia mafunzo ya vitendo kwa muda mrefu shuleni wakiwa chini ya usimamizi wa walimu wakuu wenye uzoefu.
Mafunzo haya yanajumuisha psychology, curriculum planning, and real-life classroom experience, ambayo huandaa mwalimu kuwa na ujuzi wa hali ya juu wa kufundisha.
Katika Tanzania:
Wengi wanakuwa walimu baada ya mafunzo ya miaka 2 tu kwenye vyuo vya ualimu, huku wengine wakipewa diploma bila mafunzo ya vitendo vya kutosha.
Walimu wengi wa shule za msingi wana Cheti cha Ualimu tu, kiwango ambacho hakilingani kabisa na mfumo wa Finland.
Mafunzo ya vitendo hayana ufuatiliaji mzuri, na mara nyingi walimu wapya huachwa kujifunza kwa majaribio badala ya kupata mwongozo sahihi.
3. THAMANI YA WALIMU FINLAND VS TANZANIA
Katika Finland, mwalimu anaheshimiwa kuliko hata wanasiasa, na kuna sababu kadhaa zinazopelekea hilo:
✅ Mwalimu analipwa mshahara mzuri – wastani wa mshahara wa mwalimu ni karibu sawa na daktari au mhandisi.
✅ Mwalimu ana uhuru wa kufundisha – hakuna "vitisho" vya maafisa wa serikali wala shinikizo la kufuata silabasi isiyo na maana.
✅ Mwalimu ana mazingira bora ya kazi – darasa lina idadi ndogo ya wanafunzi, vifaa vya kisasa, na muda wa kutosha wa maandalizi ya somo.
✅ Mwalimu haingiliwi kisiasa – elimu haijageuzwa kuwa silaha ya siasa kama ilivyo Tanzania, ambako maslahi ya walimu hubadilishwa kulingana na matakwa ya wanasiasa.
Katika Tanzania:
❌ Mwalimu analipwa mshahara mdogo, usiotosha hata kwa gharama za msingi.
❌ Serikali inafanya maamuzi ya kisera bila kushirikisha walimu wenyewe, mfano ni mabadiliko ya mitaala yasiyo na maandalizi.
❌ Walimu wanapangiwa kazi katika mazingira magumu, huku wakiwa na madarasa yenye idadi kubwa ya wanafunzi na uhaba wa vifaa.
❌ Wanasiasa hutoa kauli za kubeza taaluma ya ualimu, wakisema "mwende VETA" au "mcheze na maisha," badala ya kuwekeza kwenye taaluma hii muhimu.
4. UHAKIKA WA AJIRA KWA WALIMU FINLAND VS TANZANIA
Katika Finland, mwalimu akimaliza masomo yake ana uhakika wa ajira kwa sababu mfumo wa elimu huhakikisha idadi ya walimu wanaohitimu inalingana na nafasi zinazohitajika.
Katika Tanzania:
❌ Serikali inaajiri walimu wachache kuliko wanaohitimu, ikiwafanya wengine wabaki bila ajira kwa miaka mingi.
❌ Hakuna mfumo wa kitaifa wa kuhakikisha walimu wanahitajika kulingana na idadi ya wanafunzi.
❌ Walimu wengi wa sekondari wanaohitimu hushindwa kupata kazi na kulazimika kufanya kazi nyingine zisizoendana na taaluma yao.
SULUHU: TANZANIA INAPASWA KUJIFUNZA KUTOKA FINLAND KAMA TUMESHINDWA KUFIKILI
✅ Elimu ya ualimu iwe ya kiwango cha juu, siyo mafunzo ya haraka-haraka.
✅ Walimu wapewe heshima wanayostahili na siyo kutukanwa na wanasiasa.
✅ Serikali iwekeze kwenye mazingira bora ya kazi kwa walimu ili kuwafanya wabaki kwenye taaluma yao.
✅ Kuwe na mfumo wa uhakika wa ajira kwa walimu wanaomaliza chuo.
Ikiwa serikali inaona kuwa elimu siyo muhimu, basi iweke wazi kwa kuondoa shule za sekondari na vyuo vikuu ili wote waende VETA. Huwezi kutumia miaka mingi kumfundisha mtu halafu unamwambia alichosomea hakina maana!
Nchini Finland, mwalimu ana hadhi sawa na daktari, lakini Tanzania, walimu wanaonekana kama mzigo. Hii ni dhuluma kwa wasomi wa elimu na ndio maana wengi wanaacha taaluma hii au kuhama nchi kutafuta maisha bora.
Tunataka mfumo wa elimu Tanzania ubadilike ili uendane na uhalisia wa maisha!
IMEANDIKWA NA
JOSEPHAT NDUMBARO,
Educational Analyst, Educational Consultant, and Career Counselor
From
CAREER MASTERY HUB
DAR ES SALAAM, TANZANIA
careermasteryhuborg@gmail.com
Utangulizi
Katika miaka ya hivi karibuni, viongozi wa serikali wamekuwa wakirudia kauli ya "Wasomi wajiajiri" *"Wenye Degree Waende VETA" kana kwamba tatizo la ajira lipo mikononi mwa wahitimu wenyewe.
Lakini swali ni moja tu: Kwa nini mfumo wa elimu uliotengenezwa na serikali yenyewe sasa unawatelekeza waliopitia humo hakati mwanzoni hawakutaka watu wawe na chaguo ?
Tunaambiwa hatuwezi kusaidiwa kwa sababu hatuna ujuzi wa moja kwa moja wa ajira, lakini swali tunalouliza ni kwanini watoto wa viongozi hawaelekezwi VETA badala ya vyuo vikuu vya nje?
Kwanini wao wanajengewa mfumo wa mafanikio, lakini sisi tunapewa kauli za kisiasa zisizokuwa na maana yoyote?
1. Mfumo wa Elimu ni Mtego wa Kiufundi (Systemic Trap)
Serikali ililazimisha wazazi wetu kutufundisha umuhimu wa elimu ya juu, ikitumia viboko, vitisho, na sera kali ili tusome kwa bidii.
Baada ya miaka mingi ya shule, tunamaliza chuo tukiwa na vyeti mikononi lakini hakuna ajira.
Kama serikali ilikuwa na nia ya kweli ya kutufanya tujiajiri, mbona haikutufundisha ujasiriamali na VETA shuleni badala ya fizikia, historia, na isimu ya lugha?
Kama elimu ya VETA ndiyo suluhisho, kwa nini shule nyingi hazina mtaala wa ufundi au kwanini VETA haukuwa Primary Investment ?
Kama serikali haiko tayari kutuajiri au inaona elimu ya ujuzi sio muhimu tena, mbona bado inatoa nafasi za udahili vyuoni na kutoa mikopo badala ya kuimarisha VETA?
Kama kila mtu anatakiwa ajiajiri, mbona hakuna mazingira sahihi ya ujasiriamali na mitaji kwa wahitimu?
Pesa iliyo tumika kunisomesha Iwe Refunded basi
Hili ni tatizo la kimfumo ambalo serikali inataka kuligeuza kuwa jukumu la wahitimu.
2. Kwa Nini Watoto wa Viongozi Hawasomi VETA?
Tunataka serikali ithibitishe kwa vitendo kile inachotaka sisi tufanye.
Ikiwa kweli viongozi wa serikali wanaamini "ajira ni jukumu la mtu binafsi", basi wanapaswa kutuonyesha kwa mifano hai.
Ni mtoto yupi wa kiongozi aliyesoma VETA na kujiajiri?
Ni mtoto yupi wa mbunge anayefanya biashara ya bodaboda?
Kwanini watoto wa viongozi hawaendi shule za umma au kusoma Tanzania badala ya kusomeshwa nje Oxford na Harvard , Je huko ndio makao makuu ya VETA ?
Huu ni unafiki wa hali ya juu.
Tunapewa kauli za kudanganywa ilhali watoto wao wanajengewa njia za mafanikio. Tunasukumwa kwenye mfumo usio na mwelekeo, halafu tunasingiziwa kuwa hatuna uwezo wa kufanikiwa.
3. Hali Halisi ya Ajira: Serikali Inakwepa Jukumu Lake
Katika nchi zilizoendelea kama Finland, Norway, na Canada, elimu inapangwa kwa uangalifu ili kuhakikisha kila mhitimu anajua ataenda wapi baada ya shule either government, private , self employment etc.
Katika Tanzania:
Hakuna uhusiano kati ya elimu na soko la ajira.
Serikali haiwajibiki kwa wahitimu wake.
Hakuna mipango ya kiuchumi inayowaunganisha wasomi na ajira.
Badala ya viongozi kutoa sera za kweli za ajira, wanatoa kauli nyepesi: "Jiajirini."
Ni rahisi kusema hivyo ukiwa na mshahara mkubwa wa serikali na marupurupu, huku watoto wako wakisoma Ulaya.
4. Kauli Kama "Nenda VETA" ni Tusi kwa Taifa
Ni upuuzi wa hali ya juu kuambia mtu aliyemaliza miaka 16 ya shule arudi VETA kana kwamba hajawahi kuwa na elimu yoyote.
Fikiria hivi:
Mtu aliyetumia miaka 6 kusoma sheria, ualimu, au uhandisi anaambiwa aache kila kitu akajifunze useremala au uchome vitumbua.
Je, tunawashauri madaktari waliomaliza shahada yao waache kazi na kujifunza kushona?
Je, wahitimu wa sayansi ya siasa waambiwe waanze biashara ya kuuza chipsi?
Ikiwa serikali haina mpango wa kutuajiri, basi ni wajibu wao kuunda sera madhubuti za kuhakikisha wasomi wanapata nafasi za kutumia elimu yao.
5. Suluhisho: Tunahitaji Mfumo Rasmi wa Ajira
Tunaitaka serikali kuacha maneno matupu na kufanya yafuatayo:
✅ Kuhakikisha elimu inalingana na mahitaji halisi ya soko la ajira.
✅ Kutoa mikakati madhubuti ya kusaidia wahitimu kujiajiri badala ya kauli za kisiasa.
✅ Kushirikiana na sekta binafsi kuunda nafasi za ajira kwa wahitimu wa elimu ya juu.
✅ Kubadilisha mfumo wa elimu ili kuhakikisha kila mhitimu ana ujuzi wa moja kwa moja wa ajira.
TUNAHITAJI MAGEUZI YA KIFIKRA KUHUSU AJIRA NA ELIMU
Katika nchi zilizoendelea kama Finland, hakuna mtu anayemaliza elimu yake kisha kuambiwa "jiajiri" baada ya kuwekeza muda na rasilimali kwenye mfumo uliopangwa na serikali. Mfumo wa elimu unapaswa kuwa na mwelekeo wa kitaifa, ambapo kila mhitimu anaelewa nafasi yake kwenye maendeleo ya nchi.
TATIZO LA "VISION VS DESTINATION" KWA WASOMI WA TANZANIA
Matajiri, viongozi wa serikali, na wenye uwezo wanawatengenezea watoto wao vision—mpango wa muda mrefu wenye destination inayojulikana. Wanajua watoto wao watamaliza shule wapi, wataajiriwa wapi, au wataanzishiwa biashara gani.
Kwa upande mwingine, watoto wa maskini wanapewa mfumo wa elimu usio na destination—wanasoma kwa imani kwamba serikali itawasaidia, lakini mwisho wake wanaambiwa "jiajiri." Hii ni psychological manipulation inayowafanya watu waamini mfumo fulani, kisha waachwe katikati ya safari.
Katika nchi zilizo na mpangilio mzuri wa elimu kama Finland, hakuna mtu anayeweza kuamka na kusema "waalimu waende VETA" au "tupa vyeti vyako." Mfumo wao unahakikisha kila mhitimu anajua alipo na anapoelekea.
TATIZO LA MFUMO WA ELIMU TANZANIA: WASOMI WANAZALISHWA BILA UHAKIKA WA AJIRA
Elimu ya Tanzania inakabiliwa na matatizo makubwa, ikiwa ni pamoja na:
✅ Mtaala usioendana na mahitaji halisi ya ajira.
✅ Mipango ya ajira inayofanywa bila kuzingatia idadi ya wahitimu wa vyuo.
✅ Ukosefu wa mfano mzuri kutoka kwa viongozi—hawapeleki watoto wao kwenye mfumo wanaouhubiri.
Ikiwa mtu ana Master’s in Education, kwa nini asiwe na uhakika wa ajira wakati tunahitaji walimu wengi? Ikiwa mtu ana Bachelor in Engineering, kwa nini asiwe na nafasi ya kazi kwenye sekta ya viwanda? Hili ni tatizo la msingi linalohitaji suluhisho la kitaifa.
MFUMO WA ELIMU WA FINLAND: KWA NINI WALIMU WANAHESHIMIWA NA KUAJIRIWA MOJA KWA MOJA?
Elimu ya Finland inachukuliwa kama moja ya mifumo bora zaidi duniani.
Moja ya sababu kuu ni heshima na maandalizi thabiti ya walimu, tofauti kabisa na hali ilivyo Tanzania.
Katika Finland, mwalimu ni mhimili wa jamii, anayeheshimiwa sawa na madaktari au mawakili, na mfumo wao unahakikisha kuwa kila mwalimu anakuwa na uhakika wa ajira mara tu anapomaliza masomo yake.
1. KIGEZO KIKUBWA CHA KUJIUNGA NA UALIMU
Tofauti na Tanzania ambapo watu hujiunga na ualimu kama "chaguo la mwisho" au baada ya kufeli vyuo vingine, Finland inahakikisha kuwa ni watu bora tu wanaopewa nafasi ya kusomea ualimu.
Huko:
✅ Ni lazima mwanafunzi awe na alama za juu katika mtihani wa taifa kabla hata ya kufikiriwa kuingia kwenye shahada ya ualimu.
✅ Nafasi za kusomea ualimu ni chache, na ushindani wake unazidi hata baadhi ya taaluma kama sheria na udaktari.
✅ Mchakato wa kupokelewa kwenye kozi ya ualimu una mahojiano makali kuhakikisha kwamba wanaochaguliwa ni wale walio na shauku ya kweli ya kufundisha, si wale waliokosa njia nyingine za maisha.
Katika Tanzania:
❌ Ualimu ni sehemu ya mfumo wa ajira ya umma ambapo wengi huingia kwa sababu hawana chaguo jingine.
❌ Hakuna uchujaji wa kina wa nani anapaswa kuwa mwalimu.
❌ Wengi wanafanya kazi kwa mazoea tu kwa sababu mfumo unawalazimisha, si kwa sababu wanapenda kufundisha.
2. MAANDALIZI YA WALIMU (TEACHER TRAINING)
Katika Finland, mtu hawezi kuwa mwalimu wa shule ya msingi au sekondari bila kuwa na elimu ya kiwango cha master's degree (shahada ya uzamili).
Wanafunzi wa ualimu hupitia mafunzo ya vitendo kwa muda mrefu shuleni wakiwa chini ya usimamizi wa walimu wakuu wenye uzoefu.
Mafunzo haya yanajumuisha psychology, curriculum planning, and real-life classroom experience, ambayo huandaa mwalimu kuwa na ujuzi wa hali ya juu wa kufundisha.
Katika Tanzania:
Wengi wanakuwa walimu baada ya mafunzo ya miaka 2 tu kwenye vyuo vya ualimu, huku wengine wakipewa diploma bila mafunzo ya vitendo vya kutosha.
Walimu wengi wa shule za msingi wana Cheti cha Ualimu tu, kiwango ambacho hakilingani kabisa na mfumo wa Finland.
Mafunzo ya vitendo hayana ufuatiliaji mzuri, na mara nyingi walimu wapya huachwa kujifunza kwa majaribio badala ya kupata mwongozo sahihi.
3. THAMANI YA WALIMU FINLAND VS TANZANIA
Katika Finland, mwalimu anaheshimiwa kuliko hata wanasiasa, na kuna sababu kadhaa zinazopelekea hilo:
✅ Mwalimu analipwa mshahara mzuri – wastani wa mshahara wa mwalimu ni karibu sawa na daktari au mhandisi.
✅ Mwalimu ana uhuru wa kufundisha – hakuna "vitisho" vya maafisa wa serikali wala shinikizo la kufuata silabasi isiyo na maana.
✅ Mwalimu ana mazingira bora ya kazi – darasa lina idadi ndogo ya wanafunzi, vifaa vya kisasa, na muda wa kutosha wa maandalizi ya somo.
✅ Mwalimu haingiliwi kisiasa – elimu haijageuzwa kuwa silaha ya siasa kama ilivyo Tanzania, ambako maslahi ya walimu hubadilishwa kulingana na matakwa ya wanasiasa.
Katika Tanzania:
❌ Mwalimu analipwa mshahara mdogo, usiotosha hata kwa gharama za msingi.
❌ Serikali inafanya maamuzi ya kisera bila kushirikisha walimu wenyewe, mfano ni mabadiliko ya mitaala yasiyo na maandalizi.
❌ Walimu wanapangiwa kazi katika mazingira magumu, huku wakiwa na madarasa yenye idadi kubwa ya wanafunzi na uhaba wa vifaa.
❌ Wanasiasa hutoa kauli za kubeza taaluma ya ualimu, wakisema "mwende VETA" au "mcheze na maisha," badala ya kuwekeza kwenye taaluma hii muhimu.
4. UHAKIKA WA AJIRA KWA WALIMU FINLAND VS TANZANIA
Katika Finland, mwalimu akimaliza masomo yake ana uhakika wa ajira kwa sababu mfumo wa elimu huhakikisha idadi ya walimu wanaohitimu inalingana na nafasi zinazohitajika.
Katika Tanzania:
❌ Serikali inaajiri walimu wachache kuliko wanaohitimu, ikiwafanya wengine wabaki bila ajira kwa miaka mingi.
❌ Hakuna mfumo wa kitaifa wa kuhakikisha walimu wanahitajika kulingana na idadi ya wanafunzi.
❌ Walimu wengi wa sekondari wanaohitimu hushindwa kupata kazi na kulazimika kufanya kazi nyingine zisizoendana na taaluma yao.
SULUHU: TANZANIA INAPASWA KUJIFUNZA KUTOKA FINLAND KAMA TUMESHINDWA KUFIKILI
✅ Elimu ya ualimu iwe ya kiwango cha juu, siyo mafunzo ya haraka-haraka.
✅ Walimu wapewe heshima wanayostahili na siyo kutukanwa na wanasiasa.
✅ Serikali iwekeze kwenye mazingira bora ya kazi kwa walimu ili kuwafanya wabaki kwenye taaluma yao.
✅ Kuwe na mfumo wa uhakika wa ajira kwa walimu wanaomaliza chuo.
Ikiwa serikali inaona kuwa elimu siyo muhimu, basi iweke wazi kwa kuondoa shule za sekondari na vyuo vikuu ili wote waende VETA. Huwezi kutumia miaka mingi kumfundisha mtu halafu unamwambia alichosomea hakina maana!
Nchini Finland, mwalimu ana hadhi sawa na daktari, lakini Tanzania, walimu wanaonekana kama mzigo. Hii ni dhuluma kwa wasomi wa elimu na ndio maana wengi wanaacha taaluma hii au kuhama nchi kutafuta maisha bora.
Tunataka mfumo wa elimu Tanzania ubadilike ili uendane na uhalisia wa maisha!
IMEANDIKWA NA
JOSEPHAT NDUMBARO,
Educational Analyst, Educational Consultant, and Career Counselor
From
CAREER MASTERY HUB
DAR ES SALAAM, TANZANIA
careermasteryhuborg@gmail.com
