Logikos
JF-Expert Member
- Feb 26, 2014
- 15,460
- 24,233
Ilichukua mzalendo, mpigania uhuru asiye na woga na katibu mkuu wa Zanu-PF kuandaa sherehe za uhuru wa Zimbabwe. Kwa msaada wa wafanyabiashara wawili, mmiliki wa baa na mtangazaji wa redio waliweza kupanga njia ya mwaliko wa Robert Nesta (Bob) Marley.
Mkongwe wa kitaifa Cde Edgar Zivanai “Two Boy” Tekere, ambaye alikuwa Katibu Mkuu wa Zanu-PF na waziri mwandamizi wa Baraza la Mawaziri katika Serikali ya kwanza ya Waziri Mkuu Robert Mugabe mwaka 1980, ndio anapewa credit kwa kutoa mwaliko kwa Marley kutumbuiza kwenye Uwanja wa Rufaro, wakati wa sherehe hizi za kihistoria.
Cde Tekere, mmoja wa viongozi wa msituni wa mapambano na wengi wa wapigania uhuru walitiwa moyo na muziki wa Marley katika mapambano ya muda mrefu ya silaha yaliyodumu miaka 16 ya kuiondoa serikali ya Rhodesia ya Wazungu wachache chini ya Ian Smith.
Inasadikiwa kwamba wakati wa Vita vya Pili vya Ukombozi vya Chimurenga, muziki wa Marley ulikubaliwa na vikosi vya msituni vya Patriotic Front - Zanu na Zapu - huku wapigania uhuru wakicheza kaseti za Marley msituni.
Albamu ya Bob Marley ya Survival iliyotolewa na Island Records mwishoni mwa 1979 ikiwa na nyimbo kama vile Africa Unite na Zimbabwe ilibainisha vuguvugu la ukombozi Kusini mwa Afrika ambalo lilikuwa linapigana dhidi ya ukoloni.
Kwa sababu ya nafasi kubwa ya muziki wa Marley, Cde Tekere aliona umuhimu na faida ya kumwalika kwenye hii sherehe itakuwa heshima inayostahili ambayo ingekusanya pamoja harakati za Pan African zinazopigana dhidi ya ukoloni na ubeberu kote ulimwenguni.
Tatizo lilikuwa ni jinsi gani Cde Tekere angeweza kumwalika Bob Marley mtu wa kisiwa cha mbali huko Carribean Jamaika, wakati huo akiwa anatoka msituni akiwa hana uhusiano wowote na wakali wa muziki kama Marley.
Job Nite's Spot and Playboy
"Waasi wa zamani na watu weusi wengi walikuwa wakikutana katika Job's Nite Spot na Playboy huko Harare, vilabu vya usiku ambavyo vilikuwa vinamilikiwa na mfanyabiashara maarufu Job Kadengu. Ubaguzi wa rangi ulikuwa bado upo na hizi zilikuwa baadhi ya sehemu ambazo watu weusi walikutana kwa ajili ya kunywa pombe.
Siku moja “Cde Edgar Tekere, alikwenda klabu ya Playboy night kando ya Union Avenue (Sasa Kwame Nkrumah Avenue) na kunywa kinywaji na Job Kadengu, mmiliki wa klabu hiyo na Gordon Muchanyuka mfanyabiashara mwingine wa Harare. Wakati huo Cde Tekere alikuwa kwenye kamati ya maandalizi ya sherehe za uhuru.
“Wakati wanakunywa, ndipo Cde Tekere akamwambia Kadengu kuwa anataka kumwalika Marley kwenye sherehe za uhuru lakini hajui jinsi ya kumpata. Cde Tekere alitamani sana kuwa na Marley nchini kwa ajili ya sherehe hizo za kihistoria.
"Alimsifu Bob Marley na jinsi muziki wake ulivyowahimiza waasi katika vita vya msituni vya Rhodesia vilivyodumu kwa miaka 16. Wakati wanazungumza, Thompson Kachingwe, meneja wa baa katika Klabu ya Usiku ya Playboy aliwaambia Kadengu na Cde Tekere kuwa kuna DJ ambaye anacheza reggae kwenye Radio 3 kila Alhamisi anaweza kuwasaidia. Aliwaambia wazungumze na Mike Mhundwa.”
Kachingwe aliwaambia kuwa Mhundwa alikuwa akitembelea Hoteli ya Federal katikati mwa jiji la Harare, ambako alikuwa akienda kunywa. Cde Tekere inasemekana alimuamuru Kachingwe kwenda kumtafuta Mhundwa katika hoteli hiyo usiku huo, mapema Aprili 1980. Kachingwe alimkuta Mhundwa na kumtaka waende naye kwenye Klabu ya Usiku ya Playboy ambako Cde Tekere alitaka kumuona.
“Nilipofika huko nilikutana na Cde Tekere, Job Kadengu na Gordon Muchanyuka. Nilitambulishwa kwa Cde Tekere na Kadengu. Hii ilikuwa mara yangu ya kwanza kukutana na Tekere. Aliniuliza mara moja jinsi ya kumkamata Marley,” Mhundwa alisema. “Sina mawasiliano ya Marley lakini ninaweza kuwasiliana na Island Records huko London ambako ninanunua rekodi za kucheza hewani. Island Records ndio watayarishaji wa muziki wa Bob Marley huko London.
Mawasiliano ya DJ Mike Mhundwa na Island Records
Siku iliyofuata, Mhundwa alimpigia simu rafiki yake huko London ili kupata nambari ya Island Records. Baadaye alipiga simu na kutuma telex kwenye ofisi za Island Records huko London.
Maafisa katika ofisi ya London walimpa nambari za mawasiliano za ofisi ya Island Records Jamaica. “Haya yote yalitokea takriban wiki mbili kabla ya sherehe kuu za uhuru. Nilipata nambari za Island Records Jamaica na nikapiga simu ofisini.
Niliwasiliana na kijana anayeitwa Neville Garrick, meneja wa Marley's Tuff Gong Records huko Kingston. Nilimwambia kwamba tulitaka kumwalika Marley Zimbabwe na akasema nimpigie simu baada ya saa tatu.
"Alisema alitaka kumwambia Marley kuhusu hilo kabla hajanirudia tena. Kila jioni tulikuwa tunakutana na Cde Tekere, Kadengu na Muchanyuka ili kujadili mwaliko wa Bob Marley.
“Baadaye Kadengu alimpigia simu Neville, ambaye alikubali kumweleza Marley kuhusu hilo. Alituomba tupige simu siku iliyofuata. Baadaye tulipiga simu takribani saa 11 jioni siku iliyofuata na Mungu Mkubwa! Alituambia kwamba Marley alikuwa amekubali kuja kwa ajili ya sherehe hiyo.
"Tulifurahishwa sana na habari hiyo. Walakini, timu ya ofisi ya Marley huko Kingston ilikuwa na wasiwasi sana juu ya usalama kwani nchi ilikuwa inatoka vitani. Walihofia sana masuala ya usalama na pia walitaka mwaliko rasmi kutoka kwa Serikali. “Mimi na Kadengu tuliiambia ofisi kuwa tutazungumza na Cde Tekere ili kushughulikia matatizo yao. Ofisi ilitaka hili kwa maandishi na pia walitaka maafisa waje kukabidhi mwaliko huo kimwili,” mtangazaji huyo mkongwe alisema.
Mhundwa, Kadengu, Kachingwe na Muchanyuka baadaye walimweleza Cde Tekere kuhusu kukubalika kwa Marley. “Cde Tekere alikuwa over the moon. Alifurahishwa sana na habari hiyo. Kadengu, Muchanyuka, Kachingwe na mimi mwenyewe tulikuwa wakimbiaji wakuu wa Cde Tekere wakati jitihada za kumwalika Marley zikifanyika,” Mhundwa alisema.
“Hivyo baada ya kumpa maelezo Cde Tekere, alikubali mara moja kuandika barua rasmi ya kumwalika Bob Marley.
"Alisema Serikali itahakikisha usalama wa Marley na bendi yake wakati wa kukaa kwao Zimbabwe. Marley pia alitaka timu yake ya usalama iruhusiwe kuleta bunduki zao. Walipewa ruhusa na walipokuja walileta silaha zao wenyewe.”
Cde Tekere mara moja aliandaa safari ya Kadengu na Muchanyuka kupanda ndege hadi Kingston kukabidhi mwaliko rasmi kwa Marley.
“Marley alikuwa mgeni wangu. Nilikuwa na jukumu la kumwangalia, nilimwalika kwenye sherehe,” Tekere alinukuliwa akisema katika ripoti yake ya mwaka 2007. “Nilituma watu wawili Jamaica, Job Kadengu na Gordon Muchanyuka. Kila mmoja wetu aliyekuwa Serikalini wakati huo alipata fursa ya kuwaalika wageni wawili waliolipiwa na serikali.”
Mhundwa hakuwa na hati ya kusafiria, alikuwa zamu na hakuweza kusafiri na wawili hao.
"Ilikuwa sisi watatu ambao tulipaswa kusafiri hadi Kingston. Hii ilikuwa kwa tiketi ya Serikali iliyopangwa na Cde Tekere,” alisema.
“Cde Tekere alifurahishwa sana na kukubali kwa Bob Marley. Haya yote yalitokea mwaka mmoja baada ya Bob Marley kutoa albamu yake ya Survival iliyobeba nyimbo maarufu za Zimbabwe na Africa Unite. Reggae ilikuwa ikipata mvuto na umaarufu taratibu.”
Inasemekana Bob Marley alikuwa akifuatilia matukio nchini Zimbabwe kwa makini. Licha ya hali tete ya kisiasa wakati huo, alikubali kuja kwa ajili ya sherehe hizo.
Kadengu na Muchanyuka walipanda ndege hadi London na siku iliyofuata wakapanda ndege nyingine hadi Kingston, Jamaica.
Walikwenda huko kwa siku chache. Mhundwa alisema walichukua maelezo ya Bob Marley na msafara wake wote ambao walimpelekea Cde Tekere nyumbani kwao.
Katika makala, iliyochapishwa mwaka wa 2011 katika Jamaika Observer, Tommy Cowan, ambaye alikuwa meneja masoko katika Tuff Gong Records inayomilikiwa na Marley mwaka 1980, alisema alikumbuka Waafrika wawili waliomtembelea nyota huyo nyumbani kwake St Andrew mapema Aprili 1980 na kuomba uwepo wake katika sherehe kuu ya uhuru wa Zimbabwe.
“Walituambia kwamba walikuwa wanatoka Rhodesia na walikuwa karibu kupata uhuru wao, na itakuwa heshima kumuona Marley kwenye hafla hii kwani walipokuwa wakishindwa vitani muziki wake ndio ulioshinda vita.
"Tuligundua kwamba hawakuwa na pesa za kuwaleta Bob na The Wailers Rhodesia, kwa hivyo Marley aliamua kulipia gharama mwenyewe," Cowan alinukuliwa akisema.
"Nilikuwa sijawahi kufika Afrika hadi wakati huo lakini nilikuwa nafahamu vuguvugu la ubaguzi wa rangi nchini Rhodesia na kiongozi wake, Ian Smith."
Baadaye, Cowan aliripotiwa kuwasiliana na wakala wa usafirishaji Mick Cater nchini Uingereza ili kusafirisha vifaa kutoka nchi hiyo hadi Zimbabwe.
Cowan alihusika na utayarishaji na angeandamana na Marley na bendi yake, The Wailers, Harmony Group, The I-Three na wanawe Ziggy na Stephen kwenye ziara yao ya kihistoria nchini Zimbabwe.
"Tulifurahishwa sana na hili. Nampongeza sana Cde Tekere kwa kumualika Bob Marley. Alijitolea sana na alituunga mkono kikamilifu tulipowasiliana na mwanamuziki huyo. Thompson Kachingwe, alikuwa kiungo halisi wa haya yote,” Mhundwa alisema.
"Tulikuwa sehemu ya timu ya kuandaa ujio wa Marley. Ilitubidi kusaidia katika usafirishaji wa vifaa kutoka uwanja wa ndege hadi ukumbini. Marley alikuwa na hisia sana kuhusu ukombozi wa Pan African na alilipia gharama za vifaa na gharama za kusafiri.
"Hakuna mtu katika historia ya nchi hii aliyefanya hivi hapo awali. Alikodisha ndege ya mizigo kuleta vifaa hivyo.” Vifaa vya tani 21 vilivyo na mfumo kamili wa 35,000watts pamoja na vifaa vya vingine vilikodishiwa ndege Boeing 707 kutoka London hadi Salisbury, sasa Harare.
Bob Marley alilipa £100,000 kukodi ndege kutoka London kusafirisha vifaa vyake vya muziki.
Watoa maoni wakati huo walisema ilikuwa "mojawapo ya shughuli za ajabu za usafirishaji vifaa kwa wakati huo."
Ujio wa Bob Marley
Bob Marley aliwasili Salisbury Aprili 16, 1980. Alikaribishwa na Cde Tekere, na mashabiki wengi waliokuwa na shauku na Mhundwa.
“Alipokuja nilikwenda kumchukua pamoja na wapambe wake. Kadengu alimtumia gari la merc sports lakini Marley alipendelea kuketi kwenye gari langu la Alfa Romeo Giulia. I-Threes walipanda Merc na wengine waliobaki wakapanda coach,” Mhundwa alisema.
"Kwenye gari langu, nilikuwa na Bob, Neville na Tyronne Downie. Marley alifurahi sana kuwa Zimbabwe. Alisema mahali hapa palikuwa kama Jamaica kwake. Alisema: "Ni kama Jamaica na sio tofauti. Ninapowaambia watu Jamaica ni kama Afrika, wananicheka.”
Kutoka uwanja wa ndege, walikwenda moja kwa moja hadi nyumbani kwa Job Kadengu huko Belvedere. Mhundwa pamoja na Kadengu na Neville baadaye walikwenda Jameson Hotel ambako walikuwa na wakati mgumu na meneja wa hoteli hiyo mzungu ambaye aliwaambia hoteli hiyo ilikuwa imejaa.
Walikuwa na mzozo na ikabidi polisi waitwe. Kadengu na Mhundwa walikuwa wamefanya booking kwa ajili ya Bob Marley na timu yake katika hoteli hiyo. "Meneja mzungu alishtuka kuona mtu aliyevaa dreadlocked - Neville na akaamua kutokutekeleza booking hiyo.
Wazungu waliogopa Rastafarians. Tulikuwa na mzozo kabla ya kuamua kuondoka mahali hapo. Tulizunguka jijini kutafuta nyumba za kulala wageni lakini hoteli zote zilikuwa na zimejaa,” Mhundwa alisema.
"Ninashuku kuwa ulikuwa ubaguzi wa rangi. Tulirudi Belvedere na tukamwambia Marley kuhusu hili.
Alikasirika na kusema: "Nilijua kwamba hawapendi mimi na mimi. (I and I)" Kwa bahati nzuri Job alikuwa ametoka kununua Skyline Motel. “Job alimwambia Bob Marley kwamba alikuwa amenunua moteli yapata kilomita 10 au 15km nje ya Harare. Kwa hivyo tulienda na Marley huko.
Wana wa I-Threes na Marley walikaa nyumbani kwa Kadengu. Marley aliipenda moteli hiyo na hakuona tatizo kubaki humo.
"Alisema: 'Kwangu mimi mahali hapa ni kama hoteli ya nyota 5. Kisha tukachagua washiriki wa bendi. Walikaa hapa kwa siku mbili au tatu.”
Kabla hawajaondoka, Cde Tekere alimtembelea Marley na timu yake Belvedere. “Bob Marley alifurahi sana kumuona Cde Tekere.
“Nampa Cde Tekere, asilimia 100. Alikuwa mtu nyuma ya mwaliko wa Bob Marley nchini Zimbabwe. Ingawa bila shaka, alikuwa anamueleza Waziri Mkuu Mugabe na baraza la mawaziri kuhusu hilo.”
Mnamo Aprili 17, wakati wahandisi wa sauti walipofanya ukaguzi wa sauti, Mhundwa alisema mfumo wa PA ulikuwa na nguvu na ulisikika hadi Hillside, Queensdale, Sunningdale, Highfield na Mufakose.
“Sijawahi kuona au kusikia mfumo wa sauti wenye nguvu hivyo maishani mwangu. Ilikuwa kubwa sana na ilivutia watu wengi kwenye Uwanja wa Rufaro katika mkesha wa uhuru wetu,” alisema.
“Tulikodi malori 10, lori la tani 30 kutoka George Elcombe (kampuni ya usafirishaji) ili kusafirisha vifaa kutoka uwanja wa ndege hadi uwanjani. Vifaa vilikuwa vikubwa na havijawahi kuonekana katika historia ya Zimbabwe.”
Wakati huo, Mhudwa alikuwa DJ katika ZBC Radio 3 ambako alifanya kazi kuanzia 1979 hadi 1986. Wenzake ni pamoja na Wellington Mbofana, Josh Makawa, Patrick Bhajila, John Matinde, Ray Chirisa na James Makamba miongoni mwa wengine.
"Onyesho la Bob Marley lilikuwa kubwa na la kukumbukwa. Hali ilikuwa ya umeme na matukio yalikuwa ya porini.
Furaha ilikuwa ya nje ya ulimwengu huu. Alifanya onyesho kwenye programu rasmi mkesha wa uhuru na lingine Aprili 18. Onyesho lake lilivutia umati mkubwa wa watu,”
"Onyesho lake lilifungua milango kwa muziki wa reggae barani Afrika. Ilikuwa onyesho la kukumbukwa na la kihistoria."
Baada ya onyesho hilo, Mhundwa alisema alitembelea Mbare na Highfield akiwa na Bob Marley na bendi yake. Pia alimpeleka kwenye Baa ya Blue huko Machipisa huko Highfield.
“Bob Marley alitaka kuanzisha Tuff Gong Studio hapa Zimbabwe. Alitaka kurudi hapa na kuanzisha studio. Tulitembelea Mazowe, Mt Hampden na maeneo mengine machache kutafuta mahali ambapo angeweza kuanzisha studio,” Mhundwa alisema.
“Kuna siku tulienda Job’s Nite Spot ambapo alimuona Lovemore Majaivana akitumbuiza moja kwa moja. Alisema: “Lovemore ni mzuri na anaimba vizuri sana. Napenda muziki unaochezwa na Majaivana.”
Baadaye Kadengu alipanga safari ya Bob Marley na The Wailers kutembelea sehemu kuu ya mapumziko nchini - Victoria Falls.
“Bob Marley alikwenda Victoria Falls na Thompson Kachingwe. Timu ilifurahia sana safari hiyo. Bob Marley alishangazwa sana na eneo, msitu wa mvua na maporomoko ya maji. Alisema Maporomoko hayo yalikuwa mazuri na ya ajabu,” Mhundwa alisema.
Wakati wa kukaa kwake, Bob Marley pia alitembelea Mutoko ambapo alikutana na wakulima wa bangi. Inasemekana alipiga sampuli ya ganja na kukusanya mitishamba zaidi.
Hii iliashiria sehemu nyingine ya juu ya ziara ya Marley - kuchanganya na kuchanganyika na watu wa kawaida wa vijijini huko Mutoko.
Bob Marley kwa kiasi kikubwa aliona ganja kama, kulingana na Fred Zindi, mkosoaji wa muziki na mwandishi: "lango la kuelewa. Hufungua akili ili kutambua uhusiano uliopo kati yako na Jah. Ni zana ya kutafakari inayokusudiwa kuleta utambuzi wa kibinafsi na uzoefu wa fumbo. Jambo ambalo halihusu kulewa "getting stoned".
“Bob Marley aliipenda Zimbabwe, aliipenda Afrika. Alighairi maonyesho makubwa nchini Marekani ili kuja kushuhudia kuzaliwa kwa taifa jipya.
Alitoza malipo makubwa kwa maonyesho mengine lakini alichagua Zimbabwe. Kwake, haikuwa juu ya pesa, lakini watu wa Zimbabwe, mapinduzi na ukombozi wa Waafrika ndio muhimu zaidi, "alisema Mhundwa.
"Alinialika Jamaica na alifurahi sana kuhusu ziara ya Zimbabwe. Alitaka kurudi kwa onyesho lingine lakini alikufa mwaka mmoja baadaye kutokana na saratani mnamo 1981. Baadaye nilitembelea Jamaika baada ya kifo chake na timu yake katika Studio ya Tuff Gong. Walinikaribisha vizuri na Neville akanipeleka kuzunguka nyumba za Wailers.”
Mhundwa alisema Bob Marley alikuwa rastaman na mwanamapinduzi wa kweli.
“Alikuwa mtu mkarimu na mtu wa chini kwa chini, mkarimu sana kwa maskini. Aliishi maisha rahisi. Aliwapenda maskini na alitaka Zimbabwe na Afrika ziwe huru kutoka katika utumwa. Uhuru kwake ulikuwa wa thamani sana. Alisimamia ukombozi na uhuru wa Afrika.
“Pia alitaka Afrika Kusini iwe huru. Alizungumza kuhusu uhuru wa Mandela pia.”
Bob Marley alifanya matamasha mawili kwenye Uwanja wa Rufaro, katika sherehe ya kwanza ya uhuru ambayo ilishuhudia Prince Charles akipandisha bendera ya Zimbabwe kuashiria kuzaliwa kwa nchi hiyo.
Aliimba kabla ya watu 100,000 kupiga nyimbo zilizojumuisha wimbo wa Zimbabwe, ambao ulikuwa umewatia moyo wapiganaji weusi katika vita vyao dhidi ya serikali ya Rhodesia ya Wazungu wachache ya Ian Smith.
Kwa kiasi kikubwa, Bob Marley alifungua milango ya muziki wa reggae barani Afrika na kusaidia kuinua ufahamu wa watu wa Afrika katika miongo yote iliyopita ya ukoloni na ubaguzi wa rangi nchini Afrika Kusini na Namibia.
Jina lake lina nafasi ya kudumu katika mioyo ya watu wengi wa Kiafrika huku muziki wake ukiendelea kuwatia moyo wengi na kuwapa matumaini na ujasiri.
Imenukuliwa na kutafsiriwa kutoka: The story behind Bob Marley’s invitation to Zimbabwe in 1980
Mkongwe wa kitaifa Cde Edgar Zivanai “Two Boy” Tekere, ambaye alikuwa Katibu Mkuu wa Zanu-PF na waziri mwandamizi wa Baraza la Mawaziri katika Serikali ya kwanza ya Waziri Mkuu Robert Mugabe mwaka 1980, ndio anapewa credit kwa kutoa mwaliko kwa Marley kutumbuiza kwenye Uwanja wa Rufaro, wakati wa sherehe hizi za kihistoria.
Cde Tekere, mmoja wa viongozi wa msituni wa mapambano na wengi wa wapigania uhuru walitiwa moyo na muziki wa Marley katika mapambano ya muda mrefu ya silaha yaliyodumu miaka 16 ya kuiondoa serikali ya Rhodesia ya Wazungu wachache chini ya Ian Smith.
Inasadikiwa kwamba wakati wa Vita vya Pili vya Ukombozi vya Chimurenga, muziki wa Marley ulikubaliwa na vikosi vya msituni vya Patriotic Front - Zanu na Zapu - huku wapigania uhuru wakicheza kaseti za Marley msituni.
Albamu ya Bob Marley ya Survival iliyotolewa na Island Records mwishoni mwa 1979 ikiwa na nyimbo kama vile Africa Unite na Zimbabwe ilibainisha vuguvugu la ukombozi Kusini mwa Afrika ambalo lilikuwa linapigana dhidi ya ukoloni.
Kwa sababu ya nafasi kubwa ya muziki wa Marley, Cde Tekere aliona umuhimu na faida ya kumwalika kwenye hii sherehe itakuwa heshima inayostahili ambayo ingekusanya pamoja harakati za Pan African zinazopigana dhidi ya ukoloni na ubeberu kote ulimwenguni.
Tatizo lilikuwa ni jinsi gani Cde Tekere angeweza kumwalika Bob Marley mtu wa kisiwa cha mbali huko Carribean Jamaika, wakati huo akiwa anatoka msituni akiwa hana uhusiano wowote na wakali wa muziki kama Marley.
Job Nite's Spot and Playboy
"Waasi wa zamani na watu weusi wengi walikuwa wakikutana katika Job's Nite Spot na Playboy huko Harare, vilabu vya usiku ambavyo vilikuwa vinamilikiwa na mfanyabiashara maarufu Job Kadengu. Ubaguzi wa rangi ulikuwa bado upo na hizi zilikuwa baadhi ya sehemu ambazo watu weusi walikutana kwa ajili ya kunywa pombe.
Siku moja “Cde Edgar Tekere, alikwenda klabu ya Playboy night kando ya Union Avenue (Sasa Kwame Nkrumah Avenue) na kunywa kinywaji na Job Kadengu, mmiliki wa klabu hiyo na Gordon Muchanyuka mfanyabiashara mwingine wa Harare. Wakati huo Cde Tekere alikuwa kwenye kamati ya maandalizi ya sherehe za uhuru.
“Wakati wanakunywa, ndipo Cde Tekere akamwambia Kadengu kuwa anataka kumwalika Marley kwenye sherehe za uhuru lakini hajui jinsi ya kumpata. Cde Tekere alitamani sana kuwa na Marley nchini kwa ajili ya sherehe hizo za kihistoria.
"Alimsifu Bob Marley na jinsi muziki wake ulivyowahimiza waasi katika vita vya msituni vya Rhodesia vilivyodumu kwa miaka 16. Wakati wanazungumza, Thompson Kachingwe, meneja wa baa katika Klabu ya Usiku ya Playboy aliwaambia Kadengu na Cde Tekere kuwa kuna DJ ambaye anacheza reggae kwenye Radio 3 kila Alhamisi anaweza kuwasaidia. Aliwaambia wazungumze na Mike Mhundwa.”
Kachingwe aliwaambia kuwa Mhundwa alikuwa akitembelea Hoteli ya Federal katikati mwa jiji la Harare, ambako alikuwa akienda kunywa. Cde Tekere inasemekana alimuamuru Kachingwe kwenda kumtafuta Mhundwa katika hoteli hiyo usiku huo, mapema Aprili 1980. Kachingwe alimkuta Mhundwa na kumtaka waende naye kwenye Klabu ya Usiku ya Playboy ambako Cde Tekere alitaka kumuona.
“Nilipofika huko nilikutana na Cde Tekere, Job Kadengu na Gordon Muchanyuka. Nilitambulishwa kwa Cde Tekere na Kadengu. Hii ilikuwa mara yangu ya kwanza kukutana na Tekere. Aliniuliza mara moja jinsi ya kumkamata Marley,” Mhundwa alisema. “Sina mawasiliano ya Marley lakini ninaweza kuwasiliana na Island Records huko London ambako ninanunua rekodi za kucheza hewani. Island Records ndio watayarishaji wa muziki wa Bob Marley huko London.
Mawasiliano ya DJ Mike Mhundwa na Island Records
Siku iliyofuata, Mhundwa alimpigia simu rafiki yake huko London ili kupata nambari ya Island Records. Baadaye alipiga simu na kutuma telex kwenye ofisi za Island Records huko London.
Maafisa katika ofisi ya London walimpa nambari za mawasiliano za ofisi ya Island Records Jamaica. “Haya yote yalitokea takriban wiki mbili kabla ya sherehe kuu za uhuru. Nilipata nambari za Island Records Jamaica na nikapiga simu ofisini.
Niliwasiliana na kijana anayeitwa Neville Garrick, meneja wa Marley's Tuff Gong Records huko Kingston. Nilimwambia kwamba tulitaka kumwalika Marley Zimbabwe na akasema nimpigie simu baada ya saa tatu.
"Alisema alitaka kumwambia Marley kuhusu hilo kabla hajanirudia tena. Kila jioni tulikuwa tunakutana na Cde Tekere, Kadengu na Muchanyuka ili kujadili mwaliko wa Bob Marley.
“Baadaye Kadengu alimpigia simu Neville, ambaye alikubali kumweleza Marley kuhusu hilo. Alituomba tupige simu siku iliyofuata. Baadaye tulipiga simu takribani saa 11 jioni siku iliyofuata na Mungu Mkubwa! Alituambia kwamba Marley alikuwa amekubali kuja kwa ajili ya sherehe hiyo.
"Tulifurahishwa sana na habari hiyo. Walakini, timu ya ofisi ya Marley huko Kingston ilikuwa na wasiwasi sana juu ya usalama kwani nchi ilikuwa inatoka vitani. Walihofia sana masuala ya usalama na pia walitaka mwaliko rasmi kutoka kwa Serikali. “Mimi na Kadengu tuliiambia ofisi kuwa tutazungumza na Cde Tekere ili kushughulikia matatizo yao. Ofisi ilitaka hili kwa maandishi na pia walitaka maafisa waje kukabidhi mwaliko huo kimwili,” mtangazaji huyo mkongwe alisema.
Mhundwa, Kadengu, Kachingwe na Muchanyuka baadaye walimweleza Cde Tekere kuhusu kukubalika kwa Marley. “Cde Tekere alikuwa over the moon. Alifurahishwa sana na habari hiyo. Kadengu, Muchanyuka, Kachingwe na mimi mwenyewe tulikuwa wakimbiaji wakuu wa Cde Tekere wakati jitihada za kumwalika Marley zikifanyika,” Mhundwa alisema.
“Hivyo baada ya kumpa maelezo Cde Tekere, alikubali mara moja kuandika barua rasmi ya kumwalika Bob Marley.
"Alisema Serikali itahakikisha usalama wa Marley na bendi yake wakati wa kukaa kwao Zimbabwe. Marley pia alitaka timu yake ya usalama iruhusiwe kuleta bunduki zao. Walipewa ruhusa na walipokuja walileta silaha zao wenyewe.”
Cde Tekere mara moja aliandaa safari ya Kadengu na Muchanyuka kupanda ndege hadi Kingston kukabidhi mwaliko rasmi kwa Marley.
“Marley alikuwa mgeni wangu. Nilikuwa na jukumu la kumwangalia, nilimwalika kwenye sherehe,” Tekere alinukuliwa akisema katika ripoti yake ya mwaka 2007. “Nilituma watu wawili Jamaica, Job Kadengu na Gordon Muchanyuka. Kila mmoja wetu aliyekuwa Serikalini wakati huo alipata fursa ya kuwaalika wageni wawili waliolipiwa na serikali.”
Mhundwa hakuwa na hati ya kusafiria, alikuwa zamu na hakuweza kusafiri na wawili hao.
"Ilikuwa sisi watatu ambao tulipaswa kusafiri hadi Kingston. Hii ilikuwa kwa tiketi ya Serikali iliyopangwa na Cde Tekere,” alisema.
“Cde Tekere alifurahishwa sana na kukubali kwa Bob Marley. Haya yote yalitokea mwaka mmoja baada ya Bob Marley kutoa albamu yake ya Survival iliyobeba nyimbo maarufu za Zimbabwe na Africa Unite. Reggae ilikuwa ikipata mvuto na umaarufu taratibu.”
Inasemekana Bob Marley alikuwa akifuatilia matukio nchini Zimbabwe kwa makini. Licha ya hali tete ya kisiasa wakati huo, alikubali kuja kwa ajili ya sherehe hizo.
Kadengu na Muchanyuka walipanda ndege hadi London na siku iliyofuata wakapanda ndege nyingine hadi Kingston, Jamaica.
Walikwenda huko kwa siku chache. Mhundwa alisema walichukua maelezo ya Bob Marley na msafara wake wote ambao walimpelekea Cde Tekere nyumbani kwao.
Katika makala, iliyochapishwa mwaka wa 2011 katika Jamaika Observer, Tommy Cowan, ambaye alikuwa meneja masoko katika Tuff Gong Records inayomilikiwa na Marley mwaka 1980, alisema alikumbuka Waafrika wawili waliomtembelea nyota huyo nyumbani kwake St Andrew mapema Aprili 1980 na kuomba uwepo wake katika sherehe kuu ya uhuru wa Zimbabwe.
“Walituambia kwamba walikuwa wanatoka Rhodesia na walikuwa karibu kupata uhuru wao, na itakuwa heshima kumuona Marley kwenye hafla hii kwani walipokuwa wakishindwa vitani muziki wake ndio ulioshinda vita.
"Tuligundua kwamba hawakuwa na pesa za kuwaleta Bob na The Wailers Rhodesia, kwa hivyo Marley aliamua kulipia gharama mwenyewe," Cowan alinukuliwa akisema.
"Nilikuwa sijawahi kufika Afrika hadi wakati huo lakini nilikuwa nafahamu vuguvugu la ubaguzi wa rangi nchini Rhodesia na kiongozi wake, Ian Smith."
Baadaye, Cowan aliripotiwa kuwasiliana na wakala wa usafirishaji Mick Cater nchini Uingereza ili kusafirisha vifaa kutoka nchi hiyo hadi Zimbabwe.
Cowan alihusika na utayarishaji na angeandamana na Marley na bendi yake, The Wailers, Harmony Group, The I-Three na wanawe Ziggy na Stephen kwenye ziara yao ya kihistoria nchini Zimbabwe.
"Tulifurahishwa sana na hili. Nampongeza sana Cde Tekere kwa kumualika Bob Marley. Alijitolea sana na alituunga mkono kikamilifu tulipowasiliana na mwanamuziki huyo. Thompson Kachingwe, alikuwa kiungo halisi wa haya yote,” Mhundwa alisema.
"Tulikuwa sehemu ya timu ya kuandaa ujio wa Marley. Ilitubidi kusaidia katika usafirishaji wa vifaa kutoka uwanja wa ndege hadi ukumbini. Marley alikuwa na hisia sana kuhusu ukombozi wa Pan African na alilipia gharama za vifaa na gharama za kusafiri.
"Hakuna mtu katika historia ya nchi hii aliyefanya hivi hapo awali. Alikodisha ndege ya mizigo kuleta vifaa hivyo.” Vifaa vya tani 21 vilivyo na mfumo kamili wa 35,000watts pamoja na vifaa vya vingine vilikodishiwa ndege Boeing 707 kutoka London hadi Salisbury, sasa Harare.
Bob Marley alilipa £100,000 kukodi ndege kutoka London kusafirisha vifaa vyake vya muziki.
Watoa maoni wakati huo walisema ilikuwa "mojawapo ya shughuli za ajabu za usafirishaji vifaa kwa wakati huo."
Ujio wa Bob Marley
Bob Marley aliwasili Salisbury Aprili 16, 1980. Alikaribishwa na Cde Tekere, na mashabiki wengi waliokuwa na shauku na Mhundwa.
“Alipokuja nilikwenda kumchukua pamoja na wapambe wake. Kadengu alimtumia gari la merc sports lakini Marley alipendelea kuketi kwenye gari langu la Alfa Romeo Giulia. I-Threes walipanda Merc na wengine waliobaki wakapanda coach,” Mhundwa alisema.
"Kwenye gari langu, nilikuwa na Bob, Neville na Tyronne Downie. Marley alifurahi sana kuwa Zimbabwe. Alisema mahali hapa palikuwa kama Jamaica kwake. Alisema: "Ni kama Jamaica na sio tofauti. Ninapowaambia watu Jamaica ni kama Afrika, wananicheka.”
Kutoka uwanja wa ndege, walikwenda moja kwa moja hadi nyumbani kwa Job Kadengu huko Belvedere. Mhundwa pamoja na Kadengu na Neville baadaye walikwenda Jameson Hotel ambako walikuwa na wakati mgumu na meneja wa hoteli hiyo mzungu ambaye aliwaambia hoteli hiyo ilikuwa imejaa.
Walikuwa na mzozo na ikabidi polisi waitwe. Kadengu na Mhundwa walikuwa wamefanya booking kwa ajili ya Bob Marley na timu yake katika hoteli hiyo. "Meneja mzungu alishtuka kuona mtu aliyevaa dreadlocked - Neville na akaamua kutokutekeleza booking hiyo.
Wazungu waliogopa Rastafarians. Tulikuwa na mzozo kabla ya kuamua kuondoka mahali hapo. Tulizunguka jijini kutafuta nyumba za kulala wageni lakini hoteli zote zilikuwa na zimejaa,” Mhundwa alisema.
"Ninashuku kuwa ulikuwa ubaguzi wa rangi. Tulirudi Belvedere na tukamwambia Marley kuhusu hili.
Alikasirika na kusema: "Nilijua kwamba hawapendi mimi na mimi. (I and I)" Kwa bahati nzuri Job alikuwa ametoka kununua Skyline Motel. “Job alimwambia Bob Marley kwamba alikuwa amenunua moteli yapata kilomita 10 au 15km nje ya Harare. Kwa hivyo tulienda na Marley huko.
Wana wa I-Threes na Marley walikaa nyumbani kwa Kadengu. Marley aliipenda moteli hiyo na hakuona tatizo kubaki humo.
"Alisema: 'Kwangu mimi mahali hapa ni kama hoteli ya nyota 5. Kisha tukachagua washiriki wa bendi. Walikaa hapa kwa siku mbili au tatu.”
Kabla hawajaondoka, Cde Tekere alimtembelea Marley na timu yake Belvedere. “Bob Marley alifurahi sana kumuona Cde Tekere.
“Nampa Cde Tekere, asilimia 100. Alikuwa mtu nyuma ya mwaliko wa Bob Marley nchini Zimbabwe. Ingawa bila shaka, alikuwa anamueleza Waziri Mkuu Mugabe na baraza la mawaziri kuhusu hilo.”
Mnamo Aprili 17, wakati wahandisi wa sauti walipofanya ukaguzi wa sauti, Mhundwa alisema mfumo wa PA ulikuwa na nguvu na ulisikika hadi Hillside, Queensdale, Sunningdale, Highfield na Mufakose.
“Sijawahi kuona au kusikia mfumo wa sauti wenye nguvu hivyo maishani mwangu. Ilikuwa kubwa sana na ilivutia watu wengi kwenye Uwanja wa Rufaro katika mkesha wa uhuru wetu,” alisema.
“Tulikodi malori 10, lori la tani 30 kutoka George Elcombe (kampuni ya usafirishaji) ili kusafirisha vifaa kutoka uwanja wa ndege hadi uwanjani. Vifaa vilikuwa vikubwa na havijawahi kuonekana katika historia ya Zimbabwe.”
Wakati huo, Mhudwa alikuwa DJ katika ZBC Radio 3 ambako alifanya kazi kuanzia 1979 hadi 1986. Wenzake ni pamoja na Wellington Mbofana, Josh Makawa, Patrick Bhajila, John Matinde, Ray Chirisa na James Makamba miongoni mwa wengine.
"Onyesho la Bob Marley lilikuwa kubwa na la kukumbukwa. Hali ilikuwa ya umeme na matukio yalikuwa ya porini.
Furaha ilikuwa ya nje ya ulimwengu huu. Alifanya onyesho kwenye programu rasmi mkesha wa uhuru na lingine Aprili 18. Onyesho lake lilivutia umati mkubwa wa watu,”
"Onyesho lake lilifungua milango kwa muziki wa reggae barani Afrika. Ilikuwa onyesho la kukumbukwa na la kihistoria."
Baada ya onyesho hilo, Mhundwa alisema alitembelea Mbare na Highfield akiwa na Bob Marley na bendi yake. Pia alimpeleka kwenye Baa ya Blue huko Machipisa huko Highfield.
“Bob Marley alitaka kuanzisha Tuff Gong Studio hapa Zimbabwe. Alitaka kurudi hapa na kuanzisha studio. Tulitembelea Mazowe, Mt Hampden na maeneo mengine machache kutafuta mahali ambapo angeweza kuanzisha studio,” Mhundwa alisema.
“Kuna siku tulienda Job’s Nite Spot ambapo alimuona Lovemore Majaivana akitumbuiza moja kwa moja. Alisema: “Lovemore ni mzuri na anaimba vizuri sana. Napenda muziki unaochezwa na Majaivana.”
Baadaye Kadengu alipanga safari ya Bob Marley na The Wailers kutembelea sehemu kuu ya mapumziko nchini - Victoria Falls.
“Bob Marley alikwenda Victoria Falls na Thompson Kachingwe. Timu ilifurahia sana safari hiyo. Bob Marley alishangazwa sana na eneo, msitu wa mvua na maporomoko ya maji. Alisema Maporomoko hayo yalikuwa mazuri na ya ajabu,” Mhundwa alisema.
Wakati wa kukaa kwake, Bob Marley pia alitembelea Mutoko ambapo alikutana na wakulima wa bangi. Inasemekana alipiga sampuli ya ganja na kukusanya mitishamba zaidi.
Hii iliashiria sehemu nyingine ya juu ya ziara ya Marley - kuchanganya na kuchanganyika na watu wa kawaida wa vijijini huko Mutoko.
Bob Marley kwa kiasi kikubwa aliona ganja kama, kulingana na Fred Zindi, mkosoaji wa muziki na mwandishi: "lango la kuelewa. Hufungua akili ili kutambua uhusiano uliopo kati yako na Jah. Ni zana ya kutafakari inayokusudiwa kuleta utambuzi wa kibinafsi na uzoefu wa fumbo. Jambo ambalo halihusu kulewa "getting stoned".
“Bob Marley aliipenda Zimbabwe, aliipenda Afrika. Alighairi maonyesho makubwa nchini Marekani ili kuja kushuhudia kuzaliwa kwa taifa jipya.
Alitoza malipo makubwa kwa maonyesho mengine lakini alichagua Zimbabwe. Kwake, haikuwa juu ya pesa, lakini watu wa Zimbabwe, mapinduzi na ukombozi wa Waafrika ndio muhimu zaidi, "alisema Mhundwa.
"Alinialika Jamaica na alifurahi sana kuhusu ziara ya Zimbabwe. Alitaka kurudi kwa onyesho lingine lakini alikufa mwaka mmoja baadaye kutokana na saratani mnamo 1981. Baadaye nilitembelea Jamaika baada ya kifo chake na timu yake katika Studio ya Tuff Gong. Walinikaribisha vizuri na Neville akanipeleka kuzunguka nyumba za Wailers.”
Mhundwa alisema Bob Marley alikuwa rastaman na mwanamapinduzi wa kweli.
“Alikuwa mtu mkarimu na mtu wa chini kwa chini, mkarimu sana kwa maskini. Aliishi maisha rahisi. Aliwapenda maskini na alitaka Zimbabwe na Afrika ziwe huru kutoka katika utumwa. Uhuru kwake ulikuwa wa thamani sana. Alisimamia ukombozi na uhuru wa Afrika.
“Pia alitaka Afrika Kusini iwe huru. Alizungumza kuhusu uhuru wa Mandela pia.”
Bob Marley alifanya matamasha mawili kwenye Uwanja wa Rufaro, katika sherehe ya kwanza ya uhuru ambayo ilishuhudia Prince Charles akipandisha bendera ya Zimbabwe kuashiria kuzaliwa kwa nchi hiyo.
Aliimba kabla ya watu 100,000 kupiga nyimbo zilizojumuisha wimbo wa Zimbabwe, ambao ulikuwa umewatia moyo wapiganaji weusi katika vita vyao dhidi ya serikali ya Rhodesia ya Wazungu wachache ya Ian Smith.
Kwa kiasi kikubwa, Bob Marley alifungua milango ya muziki wa reggae barani Afrika na kusaidia kuinua ufahamu wa watu wa Afrika katika miongo yote iliyopita ya ukoloni na ubaguzi wa rangi nchini Afrika Kusini na Namibia.
Jina lake lina nafasi ya kudumu katika mioyo ya watu wengi wa Kiafrika huku muziki wake ukiendelea kuwatia moyo wengi na kuwapa matumaini na ujasiri.
Imenukuliwa na kutafsiriwa kutoka: The story behind Bob Marley’s invitation to Zimbabwe in 1980
