Golden Elimeleck
Member
- Mar 22, 2021
- 62
- 47
Katika habari za hivi karibuni, kuna skendo kubwa imetikisa sekta ya fedha ya Tanzania. Afisa wa Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA) alihusishwa na wizi wa fedha za serikali, kiasi cha zaidi ya TZS 3.8 bilioni (takriban USD 1.6 milioni). Skendo hii imesababisha wasiwasi kuhusu usalama na uadilifu wa usimamizi wa kifedha ndani ya sekta za umma nchini. Tukio hili linaonyesha umuhimu wa haraka wa kuchukua hatua madhubuti za kuzuia matukio kama haya kutokea siku zijazo.
Kesi ya ubadhirifu ilifichuliwa baada ya uchunguzi ulioonyesha mchakato wa Kutoa fedha kutoka akaunti za serikali kwenda akaunti binafsi za benki. Uzito wa hali hiyo ulisababisha majibu ya haraka kutoka kwa maafisa wa serikali wakuu. Tarehe 25 Juni 2024, Waziri wa Fedha na Mipango, Mwigulu Nchemba, alitoa taarifa kwa umma. Alihimiza umuhimu wa kuchukua hatua kali za kisheria kwa mtuhumiwa wa Ufisadi(TRA Go, 2024; Global Publishers, 2024).
Kutokana na uzito wa hali ya sasa, ninaishauri serikali kutumia Blockchain technology (Teknolojia ya Blockchain) kusimamia shughuli za kiserikali kama suluhisho la kuzuia matatizo ya udanganyifu wa kifedha serikalini na TRA.
Teknolojia ya Blockchain: Kusimamia Shughuli za Fedha za Serikali
Teknolojia ya blockchain inatoa mfumo imara wa kuboresha usalama na uwazi wa shughuli za serikali. Kwa kutumia mfumo wa kumbukumbu usiobadilika na usio na msimamizi mmoja, blockchain inaweza kupunguza kwa kiasi kikubwa hatari zinazohusiana na ubadhirifu wa kifedha na ufisadi kwani teknolojia hii huruhusu muamala ya pesa kutoka akaunti za serikali kwenda kwenye akaunti za serikali tu na sio akaunti za mtu binafsi hivyo kulinda fedha za serikali , na wanaotuhusiwa Kutoa pesa za serikali benki wawe maafisa walioanishwa kisheria tu .
Uwazi : Blockchain hutoa kumbukumbu za wazi ambapo shughuli zote zinarekodiwa na zinaweza kufikiwa na wadau walioidhinishwa. Uwazi huu hufanya kila shughuli kuwa inayoweza kufuatiliwa ikifanya iwe vigumu kwa mabadiliko yasiyoruhusiwa au shughuli za udanganyifu kutokea bila kugunduliwa .
Usalama Ulioboreshwa: Tabia ya kimsingi ya kutufungua ufahamu ya blockchain inahakikisha kuwa hakuna chombo kimoja kinachodhibiti mchakato mzima wa shughuli za fedha. Shughuli huthibitishwa na nodi(blocks) kadhaa kwenye mtandao, hivyo kufanya iwe vigumu kwa chombo kimoja kubadilisha kumbukumbu bila kugunduliwa. Uwekaji huu wa mamlaka utasaidia kuimarisha usalama wa mchakato wa shughuli za kifedha serikalini ukilinda fedha za serikali kutokana na wizi wa kimkakati.
Ubunifu wa Milele: Mara tu shughuli inaporekodiwa kwenye blockchain, haiwezi kubadilishwa au kufutwa. Uthibitisho huu usiobadilika unahakikisha kuwa historia ya shughuli za fedha za kiserikali inabaki sahihi na ya kuaminika ikitoa kumbukumbu thabiti kwa ukaguzi na uchunguzi.
Ufanisi kupitia ufanyaji kazi wa Kiotomatiki: Blockchain inaweza kufanya kazi kiotomatiki sehemu nyingi za shughuli za kifedha kupitia matumizi ya mikataba ya akili bandia. Mikataba hii ya kiotomatiki ya akili bandua yenye masharti ya makubaliano moja kwa moja yaliyoandikwa kwenye kanuni na kuruhusu muamala kwenda akaunti za serikali tu inaweza kupunguza haja ya waidhinisha muamala na kupunguza hatari ya makosa ya kibinadamu au udanganyifu kama uliofanyika TRA. Utendaji kazi huu wa Kiotomatiki unaweza kusababisha uendeshaji wa kifedha wenye kasi zaidi, wenye ufanisi zaidi, na salama zaidi.
Mbinu ya Utekelezaji kwa Tanzania
Ili kufikia Tanzania iliyopangwa kufikia mwaka 2040 yenye usalama wa fedha za umma ambapo wizi wa fedha za serikali unapunguzwa kwa ufanisi utekelezaji wa teknolojia ya blockchain lazima ufikiriwe kwa kimkakati kama inavyoelezewa hapa chini:
Msaada na Mifumo ya Udhibiti: Kuweka msaada imara wa udhibiti ili kuhakikisha matumizi sahihi ya teknolojia ya blockchain. Hii ni pamoja na kuunda mifumo ya kisheria ambayo inashughulikia masuala yanayoweza kutokea na kuhakikisha kufuata viwango vya kitaifa na kimataifa mfano mtu anayeruhusiwa kwenda Kutoa pesa za umma benki kutoka akaunti za serikali akibainika hatuna zipi za kisheria kuchukuliwa
Uwekezaji wa Miundombinu: Wekeza katika miundombinu ya dijitali inayohitajika kusaidia teknolojia ya blockchain,Hii ni pamoja na kuhakikisha kuwa idara zote za serikali husika na taasisi za kifedha zina teknolojia na utaalamu unaohitajika kufanya kazi na kudumisha mifumo ya blockchain.
Uwezo na Mafunzo: Utoaji wa mafunzo ya kina kwa wafanyakazi wa serikali na wadau wengine kuhusu matumizi ya teknolojia ya blockchain. Kujenga nguvu kazi yenye maarifa ni muhimu kwa utekelezaji na uendeshaji wa mifumo inayotegemea blockchain .
Ushirikiano wa Umma na sekta Binafsi: Kushirikiana na makampuni ya teknolojia za kifedha ya sekta binafsi ili kutumia utaalamu wao katika maendeleo na kudumisha mifumo salama ya blockchain. Ushirikiano kati ya sekta ya umma na binafsi unaweza kuleta suluhisho za ubunifu na kusaidia kuharakisha usambazaji wa teknolojia ya blockchain katika shughuli za serikali (Global Publishers, 2024).
Mifano ya nchi za kujifunza
Kesi ya ubadhirifu ilifichuliwa baada ya uchunguzi ulioonyesha mchakato wa Kutoa fedha kutoka akaunti za serikali kwenda akaunti binafsi za benki. Uzito wa hali hiyo ulisababisha majibu ya haraka kutoka kwa maafisa wa serikali wakuu. Tarehe 25 Juni 2024, Waziri wa Fedha na Mipango, Mwigulu Nchemba, alitoa taarifa kwa umma. Alihimiza umuhimu wa kuchukua hatua kali za kisheria kwa mtuhumiwa wa Ufisadi(TRA Go, 2024; Global Publishers, 2024).
Kutokana na uzito wa hali ya sasa, ninaishauri serikali kutumia Blockchain technology (Teknolojia ya Blockchain) kusimamia shughuli za kiserikali kama suluhisho la kuzuia matatizo ya udanganyifu wa kifedha serikalini na TRA.
Teknolojia ya Blockchain: Kusimamia Shughuli za Fedha za Serikali
Teknolojia ya blockchain inatoa mfumo imara wa kuboresha usalama na uwazi wa shughuli za serikali. Kwa kutumia mfumo wa kumbukumbu usiobadilika na usio na msimamizi mmoja, blockchain inaweza kupunguza kwa kiasi kikubwa hatari zinazohusiana na ubadhirifu wa kifedha na ufisadi kwani teknolojia hii huruhusu muamala ya pesa kutoka akaunti za serikali kwenda kwenye akaunti za serikali tu na sio akaunti za mtu binafsi hivyo kulinda fedha za serikali , na wanaotuhusiwa Kutoa pesa za serikali benki wawe maafisa walioanishwa kisheria tu .
Uwazi : Blockchain hutoa kumbukumbu za wazi ambapo shughuli zote zinarekodiwa na zinaweza kufikiwa na wadau walioidhinishwa. Uwazi huu hufanya kila shughuli kuwa inayoweza kufuatiliwa ikifanya iwe vigumu kwa mabadiliko yasiyoruhusiwa au shughuli za udanganyifu kutokea bila kugunduliwa .
Usalama Ulioboreshwa: Tabia ya kimsingi ya kutufungua ufahamu ya blockchain inahakikisha kuwa hakuna chombo kimoja kinachodhibiti mchakato mzima wa shughuli za fedha. Shughuli huthibitishwa na nodi(blocks) kadhaa kwenye mtandao, hivyo kufanya iwe vigumu kwa chombo kimoja kubadilisha kumbukumbu bila kugunduliwa. Uwekaji huu wa mamlaka utasaidia kuimarisha usalama wa mchakato wa shughuli za kifedha serikalini ukilinda fedha za serikali kutokana na wizi wa kimkakati.
Ubunifu wa Milele: Mara tu shughuli inaporekodiwa kwenye blockchain, haiwezi kubadilishwa au kufutwa. Uthibitisho huu usiobadilika unahakikisha kuwa historia ya shughuli za fedha za kiserikali inabaki sahihi na ya kuaminika ikitoa kumbukumbu thabiti kwa ukaguzi na uchunguzi.
Ufanisi kupitia ufanyaji kazi wa Kiotomatiki: Blockchain inaweza kufanya kazi kiotomatiki sehemu nyingi za shughuli za kifedha kupitia matumizi ya mikataba ya akili bandia. Mikataba hii ya kiotomatiki ya akili bandua yenye masharti ya makubaliano moja kwa moja yaliyoandikwa kwenye kanuni na kuruhusu muamala kwenda akaunti za serikali tu inaweza kupunguza haja ya waidhinisha muamala na kupunguza hatari ya makosa ya kibinadamu au udanganyifu kama uliofanyika TRA. Utendaji kazi huu wa Kiotomatiki unaweza kusababisha uendeshaji wa kifedha wenye kasi zaidi, wenye ufanisi zaidi, na salama zaidi.
Mbinu ya Utekelezaji kwa Tanzania
Ili kufikia Tanzania iliyopangwa kufikia mwaka 2040 yenye usalama wa fedha za umma ambapo wizi wa fedha za serikali unapunguzwa kwa ufanisi utekelezaji wa teknolojia ya blockchain lazima ufikiriwe kwa kimkakati kama inavyoelezewa hapa chini:
Msaada na Mifumo ya Udhibiti: Kuweka msaada imara wa udhibiti ili kuhakikisha matumizi sahihi ya teknolojia ya blockchain. Hii ni pamoja na kuunda mifumo ya kisheria ambayo inashughulikia masuala yanayoweza kutokea na kuhakikisha kufuata viwango vya kitaifa na kimataifa mfano mtu anayeruhusiwa kwenda Kutoa pesa za umma benki kutoka akaunti za serikali akibainika hatuna zipi za kisheria kuchukuliwa
Uwekezaji wa Miundombinu: Wekeza katika miundombinu ya dijitali inayohitajika kusaidia teknolojia ya blockchain,Hii ni pamoja na kuhakikisha kuwa idara zote za serikali husika na taasisi za kifedha zina teknolojia na utaalamu unaohitajika kufanya kazi na kudumisha mifumo ya blockchain.
Uwezo na Mafunzo: Utoaji wa mafunzo ya kina kwa wafanyakazi wa serikali na wadau wengine kuhusu matumizi ya teknolojia ya blockchain. Kujenga nguvu kazi yenye maarifa ni muhimu kwa utekelezaji na uendeshaji wa mifumo inayotegemea blockchain .
Ushirikiano wa Umma na sekta Binafsi: Kushirikiana na makampuni ya teknolojia za kifedha ya sekta binafsi ili kutumia utaalamu wao katika maendeleo na kudumisha mifumo salama ya blockchain. Ushirikiano kati ya sekta ya umma na binafsi unaweza kuleta suluhisho za ubunifu na kusaidia kuharakisha usambazaji wa teknolojia ya blockchain katika shughuli za serikali (Global Publishers, 2024).
Mifano ya nchi za kujifunza
- Estonia: Estonia ni mwanzilishi katika matumizi ya teknolojia ya blockchain ndani ya mifumo yake ya serikali. Nchi hiyo imetekeleza blockchain kwa huduma mbalimbali za umma, ikiwa ni pamoja na usajili wa afya ya kitaifa, mahakama, sheria, na usajili wa usalama. Utekelezaji huu umepunguza sana hatari ya udanganyifu na kuongeza uwazi na imani katika serikali.
- Ghana: Ghana inachunguza teknolojia ya blockchain ili kuongeza uwazi na kupunguza udanganyifu katika usajili wa ardhi. Serikali ya Ghana ilishirikiana na IBM(International Business Machines) shirika lenye utaalamu wa Blockchain kwa lengo la kuendeleza mfumo wa blockchain kwa ajili ya kurekodi shughuli za ardhi. Hatua hii inalenga kutatua masuala yanayotokana na migogoro ya ardhi na uuzaji wa udanganyifu wa ardhi kwa kutoa kumbukumbu salama na isiyoweza kubadilishwa ya umiliki wa ardhi pia teknolojia ya blockchain inasaidia kuhakikisha kuwa shughuli zote ni halali na inayoweza kuthibitishwa.
Hitimisho:.
Kwa kuanza teknolojia ya blockchain Tanzania inaweza kuboresha sana usalama na uadilifu wa miamala ya fedha za serikali. Uwazi, usalama, na usiobadilika unaotolewa na blockchain unaweza kuzuia ubadhirifu wa fedha na rushwa, kuhakikisha kuwa fedha za umma zinalindwa. Hatua hii ya ubunifu ikisaidiwa na mifumo imara ya kisheria na uwekezaji wa kimkakati katika miundombinu na mafunzo inaweza kusaidia Tanzania kufikia lengo lake la mfumo wa kifedha wenye usalama na uwazi ifikapo 2040. Kutekeleza teknolojia ya blockchain ni hatua muhimu kuelekea kufanikisha Tanzania tunayoitaka bila tatizo la wizi wa fedha za serikali.
Upvote
13
