Rorscharch
JF-Expert Member
- Jul 22, 2013
- 878
- 2,014
Katika uhalisia wa maisha ya Watanzania, kuna aina tatu za watu ambazo zinaonekana waziwazi — “wajinga,” “wenye ukabila,” na “raia.” Aina hizi za tabia zinatufundisha mengi kuhusu jinsi tunavyoishi, jinsi tunavyoona ulimwengu, na hata jinsi tunavyopima thamani ya uadilifu na utulivu wa kijamii. Hebu tutafakari na kudadisi tabia hizi, huku tukicheka kidogo na kujifunza dhima kubwa za falsafa katika maisha yetu ya kila siku.
Wajinga
Wajinga si watu wasio na akili, bali ni wale walioamua kukaa kando ya mchakato wa maadili na maamuzi ya jamii. Hawa ni watu wa mtindo wa “mimi kwanza, wengine baadae!” Ni wale wanaokula mahindi ya kuchoma barabarani na kisha kutupa maganda chini bila kujali. Katika mtazamo wa kifalsafa, hawa ni watu wanaokataa dhima ya uwajibikaji wa kijamii; wanakosa ile akili ya kuona kwamba wanapoacha uchafu nyuma yao, wanaweka mzigo wa usafi kwa wengine.
Kwa mtazamo wa kina, mjinga ni yule ambaye amekosa kufungamanisha tabia zake na matokeo kwa jamii. Kwa maana fulani, maisha yake yanahusiana na hedonism — anatafuta raha ya muda mfupi bila kujali kesho. Anacheka anaposhinda na kufaidi, lakini hasikitiki kwa faida zinazopotea kwa jamii. Wafilosofa wanasema kuwa mjinga huyu anaweza kumfundisha jamii juu ya umuhimu wa kuunganisha matendo yetu na madhara yake, kwa sababu bila ya mfano wa wajinga, huenda tusingekuwa na hamu ya kuwa raia bora.
Wenye Ukabila
Ukabila hapa ni zaidi ya kuwa na mapenzi kwa kabila la asili; unahusu kujifungia kwenye vikundi na kuunda ‘sisi na wao.’ Ni tabia inayojenga mipaka, siyo ya ardhi, bali ya akili. Hawa ni watu wanaofikiria kwamba, kwa kuunga mkono kikundi chao, wanatimiza wajibu wao wa kijamii. Ukabila huu upo hata katika ushabiki wa mpira; angalia wakati wa mechi za Simba na Yanga, jinsi wafuasi wa timu hizi wanavyojiona kuwa bora kuliko wenzao, hata mara nyingine kutupiana maneno makali kana kwamba mpira ni vita ya kuamua hatima ya taifa!
Kwa mtazamo wa falsafa, wenye ukabila wanakumbusha kuhusu ule ugonjwa wa kijamii wa "ubinafsi wa kijamii." Ni hali ambapo mtu anafikiri kwamba kikundi chake pekee ndicho bora, kana kwamba walizaliwa na hakimiliki ya ufanisi. Katika maisha yetu, tunahitaji kujifunza kutoka kwa falsafa za mshikamano wa kijamii, ambapo tunaweza kuamini kwamba wote tuna faida sawa na tunapaswa kufaidika pamoja. Kufikiria kuwa jamii nzima ni timu moja, siyo kwa timu moja dhidi ya nyingine, ni mtazamo ambao unaweza kuimarisha umoja wa taifa na kuondoa mipaka ya kijinga inayozuia maendeleo.
Raia
Raia, katika falsafa ya maisha ya kijamii, ni kielelezo cha dhima na uwajibikaji. Huyu ndiye mtu ambaye anaamini kwamba kila hatua yake inahitaji kuwa na maana kwa manufaa ya wengine pia. Raia anajua kwamba usafi wa mazingira unategemea kila mmoja wetu, kwamba kuheshimu sheria siyo woga, bali ni kuonyesha upendo kwa jamii. Katika mtazamo wa falsafa, raia anaona maadili kama dira ya kuendesha maisha yake. Raia wa kweli hufanya kazi kwa moyo wa kujitolea, akiamini kuwa jamii yenye maadili inahitaji watu waadilifu, hata kama ni wachache.
Raia huishi kwa kutazama zaidi maisha ya jamii nzima, akielewa kuwa kwa kumsaidia mwingine, anajisaidia pia. Ana mtazamo wa kijumla na falsafa yake ni kwamba furaha ya kweli haiko katika mali binafsi bali katika kuona jamii ikipiga hatua. Ni kama vile anaamini katika ile dhana ya Ujamaa, siyo kwa maana ya mfumo wa kisiasa, bali kwa moyo wa mshikamano na kujali.
Tafakari juu ya Tanzania
Tunapozitazama aina hizi za watu, ni muhimu kujiuliza: je, tuna tabia gani katika jamii yetu? Je, ni kweli tunafanya jitihada za kuishi kama raia ambao wanafurahia kuona kila mmoja anaendelea? Je, ni wakati wa kuacha kujifungia kwenye tabia za kijinga na kuacha uzalendo bandia wa ukabila? Hili ni swali la falsafa ambalo linatufanya tufikirie, kwamba ni jinsi gani tunavyoweza kuunda jamii yenye mshikamano na maadili ya kweli.
Wajinga, wenye ukabila, na raia, wote ni sehemu ya mduara huu wa kijamii. Wakati mwingine, hata tunapocheka juu ya tabia hizi, inatubidi kutafakari kwamba huenda sisi wenyewe tunaingilia tabia hizi bila kujijua. Lakini kadri tunavyofikiria, tunapata nafasi ya kujiweka kwenye nafasi bora zaidi ya kuwa Watanzania wanaoleta mabadiliko ya kweli — raia ambao wanaangalia mbali zaidi na kufikiri kwa undani jinsi ya kuboresha taifa letu.
Kwa kuwa na dhamira ya falsafa ya raia, tunaweza kuunda jamii ambapo wote wanahusishwa, wote wanathaminiwa, na wote wanajua kuwa matendo yao yanahusika katika kuunda Tanzania inayofaa.
Wajinga
Wajinga si watu wasio na akili, bali ni wale walioamua kukaa kando ya mchakato wa maadili na maamuzi ya jamii. Hawa ni watu wa mtindo wa “mimi kwanza, wengine baadae!” Ni wale wanaokula mahindi ya kuchoma barabarani na kisha kutupa maganda chini bila kujali. Katika mtazamo wa kifalsafa, hawa ni watu wanaokataa dhima ya uwajibikaji wa kijamii; wanakosa ile akili ya kuona kwamba wanapoacha uchafu nyuma yao, wanaweka mzigo wa usafi kwa wengine.
Kwa mtazamo wa kina, mjinga ni yule ambaye amekosa kufungamanisha tabia zake na matokeo kwa jamii. Kwa maana fulani, maisha yake yanahusiana na hedonism — anatafuta raha ya muda mfupi bila kujali kesho. Anacheka anaposhinda na kufaidi, lakini hasikitiki kwa faida zinazopotea kwa jamii. Wafilosofa wanasema kuwa mjinga huyu anaweza kumfundisha jamii juu ya umuhimu wa kuunganisha matendo yetu na madhara yake, kwa sababu bila ya mfano wa wajinga, huenda tusingekuwa na hamu ya kuwa raia bora.
Wenye Ukabila
Ukabila hapa ni zaidi ya kuwa na mapenzi kwa kabila la asili; unahusu kujifungia kwenye vikundi na kuunda ‘sisi na wao.’ Ni tabia inayojenga mipaka, siyo ya ardhi, bali ya akili. Hawa ni watu wanaofikiria kwamba, kwa kuunga mkono kikundi chao, wanatimiza wajibu wao wa kijamii. Ukabila huu upo hata katika ushabiki wa mpira; angalia wakati wa mechi za Simba na Yanga, jinsi wafuasi wa timu hizi wanavyojiona kuwa bora kuliko wenzao, hata mara nyingine kutupiana maneno makali kana kwamba mpira ni vita ya kuamua hatima ya taifa!
Kwa mtazamo wa falsafa, wenye ukabila wanakumbusha kuhusu ule ugonjwa wa kijamii wa "ubinafsi wa kijamii." Ni hali ambapo mtu anafikiri kwamba kikundi chake pekee ndicho bora, kana kwamba walizaliwa na hakimiliki ya ufanisi. Katika maisha yetu, tunahitaji kujifunza kutoka kwa falsafa za mshikamano wa kijamii, ambapo tunaweza kuamini kwamba wote tuna faida sawa na tunapaswa kufaidika pamoja. Kufikiria kuwa jamii nzima ni timu moja, siyo kwa timu moja dhidi ya nyingine, ni mtazamo ambao unaweza kuimarisha umoja wa taifa na kuondoa mipaka ya kijinga inayozuia maendeleo.
Raia
Raia, katika falsafa ya maisha ya kijamii, ni kielelezo cha dhima na uwajibikaji. Huyu ndiye mtu ambaye anaamini kwamba kila hatua yake inahitaji kuwa na maana kwa manufaa ya wengine pia. Raia anajua kwamba usafi wa mazingira unategemea kila mmoja wetu, kwamba kuheshimu sheria siyo woga, bali ni kuonyesha upendo kwa jamii. Katika mtazamo wa falsafa, raia anaona maadili kama dira ya kuendesha maisha yake. Raia wa kweli hufanya kazi kwa moyo wa kujitolea, akiamini kuwa jamii yenye maadili inahitaji watu waadilifu, hata kama ni wachache.
Raia huishi kwa kutazama zaidi maisha ya jamii nzima, akielewa kuwa kwa kumsaidia mwingine, anajisaidia pia. Ana mtazamo wa kijumla na falsafa yake ni kwamba furaha ya kweli haiko katika mali binafsi bali katika kuona jamii ikipiga hatua. Ni kama vile anaamini katika ile dhana ya Ujamaa, siyo kwa maana ya mfumo wa kisiasa, bali kwa moyo wa mshikamano na kujali.
Tafakari juu ya Tanzania
Tunapozitazama aina hizi za watu, ni muhimu kujiuliza: je, tuna tabia gani katika jamii yetu? Je, ni kweli tunafanya jitihada za kuishi kama raia ambao wanafurahia kuona kila mmoja anaendelea? Je, ni wakati wa kuacha kujifungia kwenye tabia za kijinga na kuacha uzalendo bandia wa ukabila? Hili ni swali la falsafa ambalo linatufanya tufikirie, kwamba ni jinsi gani tunavyoweza kuunda jamii yenye mshikamano na maadili ya kweli.
Wajinga, wenye ukabila, na raia, wote ni sehemu ya mduara huu wa kijamii. Wakati mwingine, hata tunapocheka juu ya tabia hizi, inatubidi kutafakari kwamba huenda sisi wenyewe tunaingilia tabia hizi bila kujijua. Lakini kadri tunavyofikiria, tunapata nafasi ya kujiweka kwenye nafasi bora zaidi ya kuwa Watanzania wanaoleta mabadiliko ya kweli — raia ambao wanaangalia mbali zaidi na kufikiri kwa undani jinsi ya kuboresha taifa letu.
Kwa kuwa na dhamira ya falsafa ya raia, tunaweza kuunda jamii ambapo wote wanahusishwa, wote wanathaminiwa, na wote wanajua kuwa matendo yao yanahusika katika kuunda Tanzania inayofaa.