Kwa msaada wa chat GPT
Swali lako ni zuri sana na linahusiana na microbiology na fizikia ya hali ya joto. Kwa ufupi, maji yaliyochotwa kutoka bombani kisha kugandishwa hadi -100°C na kuyeyushwa si salama kwa kunywa kama maji yaliyochemshwa hadi 100°C kisha kupozwa. Hii ni kwa sababu baridi kali haitaui vimelea (bacteria, virusi, na vijidudu vingine) kwa namna ile ile ambayo joto kali linavyofanya.
Kwanini baridi kali haiui vimelea?
1. Vimelea vinaweza kuingia katika hali ya kusinzia (dormancy)
• Wakati joto likiwa chini sana, bakteria wengi huacha kuzaliana na kuingia katika hali ya usingizi ambapo shughuli zao za kibaolojia husimama, lakini bado wanaweza kuwa hai.
• Wanapoyeyuka na kurudi kwenye mazingira yenye joto la kawaida, wanaweza kuanza tena kuzaliana na kuleta madhara.
2. Baadhi ya vimelea vinaweza kustahimili baridi kali
• Kuna bakteria na virusi wanaoweza kuhimili joto la chini sana, hasa wale wanaounda endospores au kuwa na kinga ya kibayolojia dhidi ya baridi.
• Mfano, bakteria kama Listeria monocytogenes wanaweza kuendelea kuishi hata katika baridi kali sana.
3. Baridi haiharibu protini na RNA/DNA kama joto linavyofanya
• Unapochemsha maji hadi 100°C, joto linaharibu muundo wa protini na asidi za nucleic (RNA/DNA) za vimelea, na hivyo kuwaua kabisa.
• Lakini baridi kali haiharibu moja kwa moja protini zao—badala yake, inasimamisha tu shughuli zao hadi hali iwe nzuri kwao tena.
Kwanini vimelea hawawezi kuhimili joto la juu?
• Joto kali (100°C) linaharibu utando wa seli, protini, na asidi za nucleic za vimelea, na hivyo kuwaangamiza kabisa.
• Chembechembe za bakteria haziwezi kustahimili kuyeyuka kwa protini zao, lakini zinaweza kustahimili kuganda na kurudi katika hali ya kawaida.
Hitimisho
Maji yaliyochotwa kutoka bombani na kugandishwa hadi -100°C yanaweza kuwa na vimelea ambavyo havikufa, na yatakapoyeyuka, vinaweza kuendelea kuwepo na kuleta madhara. Lakini maji yaliyochemshwa hadi 100°C yanakuwa salama kwa sababu vimelea wameuawa kabisa.
Kwa hiyo, chemsha maji ili kuyasafisha badala ya kuyapooza sana!